İnsan ölünce amel defteri kapanır. Ancak şu üçü bundan müstesnadır

Burada bildirilen üç amel:

Sadaka-i cariye, devam eden hayır hasenat demektir. Cami, vakıf, çeşme, yol yapmak, ağaç dikmek, okul, su kanalları yapmak gibi, insanlara faydası olan her şey.

Faydalı eser bırakmak, dinimize dünyamıza faydalı olan her eser buna dahildir. Mushaf, fıkıh kitabı, tefsir kitabı, ilmihal kitabı, tıp kitabı, fizik, kimya kitabı faydalı kitaplardandır. Kasetler, CD’ler, filmler faydalı olmak şartı ile hepsi sadaka-i cariye hükmündedir. Faydalı bir radyo, faydalı televizyon, faydalı gazete, faydalı dergi, faydalı bir internet sitesi gibi her çeşit yayın, sadaka-i cariyeye dahildir.

Salih çocukların duası ve istiğfarları, birer sadaka-i cariyedir. Yani ana babanın defterine hep sevap yazılmasına sebep olurlar. Çocuklar, ölmüş ana babaları için, kurban keserse, Fatiha okursa, sadaka verirse, yemek yedirirse, yahut dua ederse ana babasının günahları affolur, amel defterlerine sevap yazılır. Mesela İbrahim aleyhisselam (Ey Rabbimiz, [Kıyamette] hesaba çekildiği gün, beni, ana-babamı ve bütün müminleri mağfiret et) diye dua etmiştir. (İbrahim 41)

Bir hadis-i şerif meali:

(Şu yedi şeyi yapan, öldükten sonra da devamlı sevap kazanır:

1- [Dine uygun] ilmi bir eser yazan,

2- Bir çeşme yapan,

3- Bir su kuyusu açan,

4- Bir meyveli ağaç diken,

5- Bir cami yapan,

6- Bir Mushaf yazan,

7- Geriye salih bir evlat bırakan.) [Ebu Davud]

Ölen bir müslümanın hiçbir sadaka-i cariyesi olmasa bile, onun için diğer müslümanlar dua ederse, o kabirde sevapları çoğalır. Kabrinde günahsız hale gelebilir. Bir hadis-i şerif meali:

(Dirilerin de ölülere hediyesi, onlar için dua ve istiğfar etmektir.) [Deylemi]

İlim yolunda iken ölenin de ameli öldükten sonra devam eder. Hatta ilim öğrenirken ölen şehittir. Bu konudaki hadis-i şeriflerden bazıları şöyledir:

(İlim öğrenirken ölen şehiddir. Şehid, ölüm acısı duymaz, kabirde üzülmez, kıyametin dehşeti, hesap, mizan, sırat onu rahatsız etmez, doğruca Cennete gider.) [Hatib, Beyheki]

(İlim yolunu tutana, Allahü teâlâ Cennet yolunu açar.) [Tirmizi]

(Mümine, öğrendiği, yaydığı ilmin sevabı, ölümünden sonra da devam eder.) [İbni Mace]

İlim yolunda gibi hac yolunda ölene bile, dirilene kadar sevapları yazılır. İşte bir hadis-i şerif meali.

(Hac yolunda ölene, kıyamete kadar hac sevabı yazılır.) [Ebu Ya’la]

Görüldüğü gibi adam hacca gitmek istiyor gidemiyor yolda ölüyor. Hep Allah yolunda olduğu için öldükten sonra da ameli yazılıyor. İlim öğrenmek, ilmi yaymak da hep böyledir. Bir hadis-i şerifte de, (İlim yolunda ölen, kabre cahil girse de, âlim olarak dirilir) buyuruldu. Dinimizde, önemli bir husus da şudur. Bir insan hiçbir iyilik yapmasa da, bir iyiliğe sebep olmuşsa, o iyiliği yapmış gibi kendisine sevap verilir. Bir hadis-i şerif meali.

(Hayra, iyiliğe vesilen olan onu yapan gibi sevaba kavuşur.) [Tirmizi, İ. Ahmed]

Mesela bir cahil, bir ilim talebesinin okumasına sebep oluyor, o da okuyor âlim oluyor. Bu cahil ölünce, Allahü teâlâ, ilme vesile olan bu kimseyi kabrinden âlim olarak diriltiyor. Kendimiz yapamasak bile, o işe vesile olmamız, nimetlere kavuşmamıza sebep oluyor.