Cahil bir kimsenin işlediği aynı suçu bilginde işlese hangisi daha çok günah kazanır?

CEVAP

Öğrenmesi farz olan, şeyi bilmemek özür olmaz, günah olur. Bir hadis-i şerif meali:

(Aynı günahı işleyen âlime bir, cahile iki günah yazılır. Âlim, yalnız günahın cezasını; cahil ise, hem günahın, hem de o meseleyi öğrenmemenin cezasını çeker.) [Deylemi]

Bir de şu durum var. Cahil bir günahı gafletle işler. Âlim ise kasten işleyebilir. Kasten işlemek daha büyük günahtır. Mesela cahil, kendi bahçesine uzanan komşunun meyvesini yese, buna, başkasının meyvesini yemek günahı ile birlikte bu meseleyi öğrenmemek günahı yazılır. Fakat âlim bunu yaparsa, kasten haram işlemiş olur. Bunun cezası, cahilin iki günahından daha ağır olur. Bilerek, kasten günah işlemek günaha önem vermemek anlamı da taşıyabilir. İki hadis-i şerif meali:

(Zebaniler, günahkâr hafızlara, puta tapanlardan daha önce azap yapar. Çünkü bilerek yapılan günah, bilmeyerek yapılandan daha kötüdür.) [Taberani]

(İlmi ile amel etmeyen âlim, kıyamette en şiddetli azaba düçar olur.) [Beyheki]

– Hz. Ebu Zer el-Ğifarî, bir adamı -Arap olmayan zenci- annesiyle ayıplamıştır. Hz. Peygamber (a.s.m) bunu duyunca, Ebu Zer’e Sen cahiliye devrinden kalma bir haslet/özellik(ırkçılık) taşıyorsun. (Buharî, Edeb, 44) diyerek onu azarlamıştır.

Aslında Cahiliyeden kalma özellik, gayr-ı İslamî bir vasıftır. Oysa Ebu Zer, imanın zirvesinde olan bir sahabidir. Elbette bu nebevî sözler, onun imanını hedef almamıştır. Ancak, Ebu Zer gibi büyük bir insandan çıkan bu çirkin sözlerin çirkinliğinin boyutuna işaret etmek üzere kullanılmış ve bir daha bu tür hatalara girmemesi için sert bir uyarı olarak sarf edilmiştir. Çünkü, onun gibi büyük insanlardan çıkan çirkin bir söz -küçük de olsa- ondan daha aşağı mertebede olanlara nispetle büyük sayılır. (krş. İbn Hacer, ilgili hadisin şerhi).

Ayrıca, bu hadisten şunu da öğrenebiliyoruz ki; bir müminin bütün sıfatlarının mümin olması lazım değildir. Kişi, Müslüman olmayan bazı sıfatlar taşımakla da imandan çıkmaz.

– Hz. Üsame’nin bildirdiğine göre, Peygamberimiz (a.s.m) şöyle buyurmuştur: Kıyamet günü, bir adam getirilip ateşe atılır. Bağırsakları ateşe saçılır. Merkebin değirmen çevresinde dolaşması gibi, kendi çevresinde dönüp durur. Derken, cehennemdekiler yanına toplanır ve ‘Be adam, senin bu durumun nedir? Bizi kötülükten sakındıran, iyiliği emreden sen değil miydin? ‘Adam şu cevabı verir: ‘Dediğiniz doğrudur; ancak ben sizden yapmanızı istediğim şeyleri kendim yapmazdım ve yapmamanızı tavsiye ettiğim şeyleri de yapardım’ (işte durum bundan ibarettir). (Buharî, Bed’ul-halk, 10).

İmam Gazalî bu hadisi yorumlarken, Alim olan kimsenin cezasının daha şiddetli/kat kat fazla olmasının sebebi, onun ilim sahibi olup, bilerek suç işlemesidir … değişik hadis/haber ve eserler (sahabe ve diğer büyük zatlardan nakledilen haberler), alim olan kimsenin işlediği suçtan ötürü, aynı suçu işleyen cahil bir kimseden daha fazla azap göreceğini göstermektedir. (İhyau’l-ulum, 1/65-66).

Ancak şunu da unutmamak gerekir ki, ilim sahibi insanların yapacağı ibadetlerin sevabı da ona göre fazla olacaktır.