Vakfe nedir? İslamda vakfe kavramı
Hoca
VAKFE HAKKINDA ANSİKLOPEDİK DİNİ BİLGİ
Vakfe, şüphe, yaya sarılan sinir. Haccın bir rüknü. Bir fıkıh terimi olarak; Arafat’ta arefe günü, güneşin zevalinden, kurban bayramı sabahı şafak sökünceye kadar, kısa bir süre de olsa durmak demektir. Bu duruşa "vukûf" denir.
Hz. Peygamber, " Hac Arafat’tır" (Tirmizî, Tefsîru Sûre 2/22; Ebû Dâvud, Menâsik, 68; İbn Mâce, Menâsik, 57) buyurmuştur. Bu yüzden vakfe yapamayan kimse haccı kaçırmış olur ve ertesi yıl yeniden hac yapar. Bugün belirli sınırlarla çevrelenen Arafat’ın her yeri vakfe yeridir. Hadiste, "Arafat’ın tamamı vakfe yeridir" (Müslim, Hacc,149; Ebû Dâvud, Savm, 5, Menâsik, 56, 64) buyurulur. Ancak Urene vadisi, Şeytan vadisi olarak nitelendirilerek, vakfe yeri dışında tutulmuştur (İbn Mâce, Menâsik, 55, 73).
Arafat’ın Cebelü’r-Rahme (Rahmet Dağı) denilen yerine vakfe yapmak daha faziletlidir. Hanefî, Malikî ve Hanbelîlere göre, Arafat’ta gece ile gündüzün arasını birleştirmek için güneş batıncaya kadar kalmak vaciptir. Çünkü Hz. Peygamber böyle yapmış ve "Hac ile ilgili ibadetlerinizi benden alınız" (Ahmed b. Hanbel, III, 318, 366) buyurmuştur. Bu yüzden, güneşin gurubundan önce Arafat’tan ayrılana kurban cezası gerekir. Ancak Şafiiler gurûba kadar kalışı sünnet kabul ederler.
Arefe günü Arafat’ta süresi içinde bir an bulunan kimse haccın bir rüknünü eda etmiş olur.
Geride ikinci rükun olan ziyaret tavafı kalmış olur. Vakfe için abdestli bulunmak, avret yerlerini örtmek, kıbleye dönmek veya niyet etmek şart değildir. Bu duruma göre, abdestsiz, cünüp, hayızlı veya nifaslı kimsenin yapacağı vakfe de geçerlidir. Çünkü Hz. Âişe Rasûlüllah (s.a.s)’in emriyle hayızlı iken vakfe yapmıştır (bk. el-Kâsânî, el-Bedâyi’, II, 125, 127; el-Meydânî, el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitâb, İstanbul, t.y., I,191,192; İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, Mısır, t.y., II, 237; İbn Rüşd, Bidâyetü’- Müctehid, Mısır t.y., I, 335 vd; Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm İlmihali, İstanbul 1991 582, 583).
Arafat’ta vakfe sırasında uykuda olmak, baygın bulunmak veya vakfe yapmakta olduğu bilmemek vakfeye engel değildir. Çünkü belli yerde "durma" gerçekleşmiş olur. Bilmeme niyetle ilgili bir husustur. Halbuki vakfede niyet şart değildir.
Diğer yandan vakfeden önce boy abdesti almak ve dua yapmağa çalışmak müstehaptır, çünkü Arafat, arafe günü Cuma ve iki bayram gibi toplanma günüdür.
Arafe günü güneş batınca, hac kafilesi başkanı ile hacılar Müzdelife’ye geçerler, Müzdelife’de ateş yakılan Meş’ar-i Haram denilen Kuzah dağının yakınına konaklamak müstehaptır. İmam akşam namazı ile yatsıyı namazını birleştirerek kıldırır, sabah namazını da biraz karanlıkta kıldırır.
Sonra imam ve onunla birlikte insanlar Müzdelife vakfesi yaparlar. Bu vakfe de vaciptir. Bunun vakti şafağın sökmesinden güneşin doğuşuna kadardır. Süre isterse bir an olsun.
Ayette şöyle buyurulur: "Ârafat’tan sel gibi akıp inerken Meş’arı Haram da Allah’ın adını anın" (el Bakara, 2/198). Hadiste şöyle buyurulur: "Kim bizim şu sabah namazında hazır bulunur, biz ayrılıncaya kadar bizimle bizimle birlikte vakfe yapar ve daha önce gece veya gündüz Arafat vakfesini de yapmış olursa, onun haccı tamam olur" (Nesaî, Menâsik, 211; Tirmizî, Hacc, 57).
Müzdelife vakfesi bir özür sebebiyle terkedilirse bir şey gerekmez. Çünkü Hz. Peygamber bu vakfeyi yapmayan zayıf kimselere keffareti emretmemiştir. Özürsüz terk ise kurban cezasını gerektirir (el-Kâsânî, a.g.e., II, 135, vd.; İbnü’l-Hümâm, Fethul-Kadîr, II, 169; el-Meydânî, I, 186 vd.; İbn Kudâme, el-Muğnî, II, 417 vd.).
Hamdi DÖNDÜREN
Cevap: Vakfe nedir? İslamda vakfe kavramı
@hmet
VAKFE ne demek? kısaca bilgi
(الوقفة)
Hac sırasında Arafat ve Müzdelife’de belirli bir süre bekleme anlamında terim.
Sözlükte durmak, ayakta durmak, bir yerde beklemek anlamındaki vakfe (vukūf) terim olarak hac ibadetini yerine getiren kişinin belirli bir zaman diliminde belirli yerlerde bir süre durmasını ifade eder. Vakfenin yapıldığı Arafat ve Müzdelife bölgelerine mevkıf denilir (Müslim, Ĥac , 149). Hacda gerçekleştirildiği mekâna nisbetle anılan iki vakfe vardır: Arafat ve Müzdelife vakfeleri. Câhiliye Arapları’nda bu iki vakfe hac ibadetinin bir parçası olarak bilinmekle beraber Kureyş ve bu konuda Kureyş’e tâbi Kinâne ve Huzâa kabileleri, Harem ehlinin ayrıcalığını ve sosyal statülerini göstermek amacıyla Hz. İbrâhim’den beri süregelen Arafat vakfesini terkedip Harem sınırları içerisinde kalan Müzdelife’de durmakla yetinmişlerdi. Hz. Peygamber Kureyş kabilesine mensup olmakla birlikte peygamberlikten önce de onların bu farklı uygulamalarına itibar etmemiş, Arafat’ta vakfe yapmayı sürdürmüştür (İbn İshak, s. 76, 100). Ayrıca Câhiliye Arapları, Arafat ve Müzdelife vakfelerine kendi atalarını övme gibi bazı kavmiyetçi asabiyet unsurları ve pagan âdetleri sokmuşlardı. Hacla ilgili âyetlerde yer alan, Arafat’tan akın edince Meş’ar-i Harâm’da (Müzdelife) Allah’ı anın … Sonra insanların akın akın döndüğü yerden (Arafat) siz de akın edip dönün … Atalarınızı andığınız gibi, hatta ondan daha coşkulu ve güçlü şekilde Allah’ı anın (el-Bakara 2/ 198-200) ifadeleri Câhiliye’deki yanlış vakfe uygulamalarının düzeltilmesi uyarısını da yapmaktadır (Buhârî, Ĥac , 91). Vedâ haccında Resûl-i Ekrem, zilhiccenin dokuzuncu günü sabah namazını Mina’da kılıp güneş doğduktan sonra yola koyulunca Kureyşliler onun Müzdelife’de vakfe yapacağını sanıyorlardı; ancak Resûlullah, Müzdelife’de durmayıp Arafat’a çıkmış ve orada vakfe yapmıştır (Müslim, Ĥac , 147).