Hanefi Şafii Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre Namazda tahiyyatı okurken şehadet parmağını kaldırmak

Namaz kılan kişi teşehhutte sağ elini sağ uyluğu üzerine, sol elini sol uyluğu üzerine koyar ve parmaklarını açar. Bu durum aynen iki secde arasındaki oturuş gibidir. Parmakların arası az açılır, uçlan dizlerin üzerine konur, fakat en sahih olan görüşe göre, ellerle diz kapaklan tutulmaz. Mutemed olan görüşe göre, kelime-i şehadet getirirken sağ elin işaret parmağı, "Lâ ilâhe"nin "Lâ"sında kaldırılıp uluhiyetin ispatı sırasında yani "İllAllah" derken indirilir ki, bu kaldırma ve indirme işaretleri ile Allah’ın eşinin bulunmadığını teyit edilmiş olsun. Oturuşta parmakların hiç biri yumulmaz.
Bunların dayandıkları delil, Sahih-i Muslim’de İbni Zubeyr’den rivayet edilen ve buna delâlet eden bir hadistir. Çünkü Muslim’deki rivayette sadece işaret parmağının kaldırılıp indirilmesi ile yetinildiği zikredilmiştir.
(ed-Durru’l-Muhtâr, I,474,231 – Neylu’l-Evtâr, II, 283.)

Bir başka yorum:
İbnu’l-Humam, Efendimiz (s.a.v)’in Teşehhud’de oturma tarzını haber veren hadislerde geçen "sağ avucunu sağ uyluğunun üzerine koydu, parmaklarının hepsini topladı (elini yumdu), işaret parmağıyla işaret etti…" ifadesini şöyle izah eder:
"Hem parmakları yummak, hem de avucu uyluk üzerine koymak, şüphesiz ki aynı anda gerçekleşmez. Allahu a’lem burada kastedilen, önce avucun uyluk üzerine konması, parmakların sonradan, işaret esnasında yumulmasıdır.

İmam Muhammed’den, işaretin keyfiyeti bağlamında nakledilen de budur. O şöyle demiştir:
"Serçe ve yüzük parmağını yumar, orta ve baş parmaklarını halka yapar, işaret parmağını diker."
İmam Ebu Yusuf’tan gelen nakil de böyledir. (…) İşaretin keyfiyeti konusunda zikrettiğimiz şekil, Ebu Hanife’nin (rh.a) görüşü olarak naklettiklerimiz cümlesindendir."

Malikilere göre:

Teşehhut durumunda sol el serbest bırakılır ve işaret parmağı ile baş parmak dışında sağ el yumulur. Bu parmaklar da küçük parmak, onu takip eden parmak ve orta parmaktır. Bu parmakların baş kısmı baş parmağın dibindeki etli kısma bitiştirilip işaret parmağı ile onunla işaret ediliyormuşçasına uzatılır.
Teşehhudün başından sonuna kadar işaret parmağının vasat bir şekilde sağa sola hareket ettirilmesi mendubtur. Aşağı yukarı tarzında değil. (Bunun hikmeti ise parmak sinirlerinin kalbe bağlı oluşu ve parmağın hareket ettirilmesi ile kalbin uyarılması ve namaz hallerinin hatırlatılmasının sağlanmasıdır)

Bunun dayandığı delil Vail b. Hucr’un rivayet ettiği hadistir.
Vail, Hz. Peygamber (a.s.)’in namaz kılma şeklini anlatırken şöyle diyor:
"Sonra oturup sol ayağını yere yatırdı ve sol elinin avuç kısmını uyluğu üzerine ve sol dizi üzerine koydu ve sağ dirseğini sağ uyluğunun hizasına getirdi. Sonra parmaklarından ikisini yumarak halka şeklinde yaptı, sonra parmağını kaldırdı ve bu parmağını hareket ettirdiğini gördüm, dua ediyordu."

Birinci ve ikinci teşehhutte otururken ellerin iki uyluk üzerine konulması sünnettir. Şâfiîlere göre, kişi sol elini açıp parmaklarını birbirine bitiştirir. Öyle ki, parmakların uçları diz kapakları ile eşit bir duruma gelmelidir, yine parmakların uç kısmı bütünü ile kıbleye karşı yöneltilmiş ve parmakların arası açık olmamalıdır. Çünkü parmakların arasını açık tutmak baş parmağın kıbleden çevrilmesine yol açar.
Şâfiilere göre teşehhutte oturan kişi sağ elini sağ uyluğu üzerine kor ve elin küçük parmağı ile onun yanındakini ve orta parmağını yumar.
Hanbebîlere göre ise, baş parmağını orta parmağı ile birlikte halka yapar.
Sonra işaret parmağı ile işaret ederek "İllAllah" sözünde parmağı kaldırır, fakat sağa sola hareket ettirmez. Hz. Peygamber (a.s.) böyle yapmıştır. Devamlı olarak da yukarıda İbni Zubeyr’in rivayetinde geçtiği üzere parmağına bakar.

Şafiî ve Hanbelîlerde azhar olan görüşe göre oturan kişi teşehhutte baş parmağını işaret parmağına bitiştirir.
Bunun şekli 53 rakamı gibi olur. Baş parmağı elinin altına avuç içine almak suretiyle bu rakam görünümü temin edilir. Eğer baş parmak ile işaret parmağını birlikte salıverirse yahut orta parmağın üzerinde ikisini yumarsa yahut başları ile ikisi arasında halka yaparsa yahut orta parmakların ucunu baş parmağına bağlarsa sünneti yerine getirmiş olur.
Çünkü bütün bunlarla ilgili hadisler gelmiştir. Fakat birincisi daha faziletlidir. Nitekim Şâfiilerde bu görüşü benimsemişlerdir. Çünkü ravileri daha fakih kimselerdir.

Şâfiîler ve Hanbelîlerin bu meselede dayandıkları delil îbni Ömer’in rivayet ettiği hadistir:
"Hz. Peygamber (a.s.) sağ elini sağ dizi üzerine koyup elli üç sayısı şeklinde parmaklarını yumdu ve işaret parmağı ile işarette bulundu."
(Bu hadisi Muslim rivayet etmiştir. Bu keyfiyetin elli üç olması bazı hesapçılara göredir. Çokları bu şekle 59 adını vermektedirler. Fakihler haberin lafzına dayanarak elli üç manasını tercih etmişlerdir.)
Birinci teşehhudden kalkılıncaya, son teşehhudde selam verilinceye kadar indirilmez. Parmak işareti ile tevhid ve ihlas niyeti edilir.

Parmaklan hareket ettirmemesi gerektiğinin delili Abdullah b. Zubeyr’in rivayet ettiği şu hadistir:
"Hz. Peygamber (a.s.) dua ettiği zaman parmağı ile işaret eder ve parmağını hareket ettirmezdi."
(Ahmed, Ebu Dâvud, Nesei ve îbni Mace rivayet etmişlerdir)

Sa’d b. Ebu Vakkas’ın rivayetinde ise şöyle buyurulmaktadır:
"Ben parmaklarımla dua ederken Hz. Peygamber (a.s.) bana uğradı, ve "ehad, ehad" diyerek işaret parmağı ile işarette bulundu."
(Bu hadisi Nesei rivayet etmiştir)
(Muğni’l-Muhtâc, 1.172 vd. Haşiyetu’l-Bacuri, 1,177, el-Muğnî, 1, 534.)

Hanbelilerin başka bir görüşüne göre:
Teşehudde her ”Allah” lafza celalinde işaret parmağı yukarı kaldırırlar, buna gore aşağıdaki renkli kelimelerde kaldırlar;

Ettehiyyatulillahi vessalevatu vettayibatu esselemualeyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullahi ve berakatuhu esselamu aleyna ve ala ibadillahis salihin Eşhedu ella ilahe illAllah ve eşhedu enne Muhammeden abduhu ve rasuluh
Allahumme salli ala Muhammediv ve ala ali Muhammedin kema salleyte ala ibraahime ve ala ali ibrahime inneke hamidum mecid
Allahumme barik ala Muhammediv ve ala ali Muhammedin kema berakte ala ibraahime ve ala ali ibrahime inneke hamidum mecid.
Bundan sonra me’sur olan şekilde (Kuran, Sunnet, Sahabe veya Seleften) gelen, yada bu lafizlara benzeyen sekilde dua edilir mesala;
Allahumme innii euzu bike min azabi cehennem ve euzu bike min azabi’l-kabri ve euzu bike min fitneti’l-mesihi’d-deccal ve euzu bike min fitneti’l-mahya ve’l-memat.

Hanbeli mezhebinin bir görüşe göre de, Teşehuddun başından sonuna kadar parmak kaldırıır.