Ettehiyatu duası neden okunur

oturuşunda ettehiyyâtü’yü sonuna kadar okuyacak şekilde oturmak farzdır Bu kadar süre geçtikten sonra, imamın arkasında namaz kılan kimse imam selâm vermeden önce namazdan ayrılsa, onun namazı tamamlanmış sayılır (el-Kâsânî, age, I, 113; İbnü’l-Hümâm, age, I, 113; İbn Kudâme, age, I, 522 vd)
Hanefilerin kade-i ahîrenin farz oluşu için dayandıkları delil, Abdullah b Mes’ud (ra)’un naklettiği şu hadistir HzPeygamber O’na teşehhüdü açıklarken; "Sen ettehiyyatü’yü okuduğun veya oturduğun zaman, senin namazın tamam olmuştur"
(Zeylaî, Nasbu’r-Râye, I, 424; eş-Şevkânî, Neylü’l-ivtâr, II, 298) Hz Peygamber burada namazın tamamlanmasını bir fiile bağlamıştır ki, o da oturmaktır Ettehiyyâtü okunsun veya okunmasın sonuç değişmez Çünkü ettehiyyâtü’yü, oturmaksızın okumak meşrû değildir Kısaca burada asıl olan oturmaktır ve farz olan da budur İbn Mes’ûd’un naklettiği hadisin haber-i vâhid kabilinden olması farzlığı sabit kılar Çünkü bu hadis, Kur’an’ın mücmel’ini açıklamış olmaktadır

Hz Peygamber; namazların sonunda daima oturmuş, ettehiyyatü’yü okumuş ve okunmasını ashâbına da emir buyurmuştur (bk Buhârı, Ezân, 148, 150; el-Ameli’s-Salât, 4; Müslim, Salât, 56, 60, 62; Ebû Dâvud, Salât, 178; Tirmizî, Salât, 100, Nikâh, 17) Başka bir hadiste; "Namazı ben nasıl kılıyorsam siz de öylece kılın" (Buhârî, Ezân, 18, Edeb, 27, Ahâd, 1) buyurulmuştur Ettehiyyâtü’den sonra salavât getirmeye gelince, namaz dışında HzPeygamber’e salâtü selâm getirmenin farz olmadığı konusunda İslâm bilginleri arasında görüş birliği vardır

Namazların son oturuşunda "Allahümme salli ve barik dualarının okunması hadisle sabittir Ashab-ı kirâm, HzPeygamber’e; "Biz sana nasıl selâm getireceğimizi biliyoruz, fakat nasıl salât getireceğiz? bunu bilmiyoruz" deyince, Allah elçisi bu duayı, ta’lim buyurdu (bk Buhârî, Enbiyâ, 10 , Müslîm, Salât, 65, 66, 69; Nesâî, Sehv, 49, 50-54)
Hanefî ve Hanbelîlere göre teşehhüd duası şöyledir: Abdullah b Mes’ud (ra) şöyle der:

"Allâh’ın Resulu elimi avuçlarının arasına aldı ve bana teşehhüd’ü Kur’an’dan bir sûre öğretir gibi öğretti
Dedi ki: Biriniz namazda oturduğu zaman şöyle desin: "et- Tehiyyâtü Lillâhi ve’s-salavâtü ve’t-tavyihâtu es-selâmu aleyke ey huhe’n -nebiyyu ve rahmetullâhi ve berekatühü, es-selâmû aleynâ ve alâ ibâdillâhissalihin Eşhedü en lâilahe illâllah ve eşhedü enne Muhammeden abdûhü ve Resuluh" (Buhârî, Ezân, 148, 150; Müslim, salât, 56, 60, 62; Ebû Davud, Salât, 178; Tirmizî, salât, 100, nikâh 18; Zeylaî, Nashu’r-Râyet, I, 419, eş-Şevkânî, age, II, 278)

et-Tahiyyâtü duasının mirac gecesi yüce yaratıcı ile Hz Peygamber arasındaki selâmlaşma, dilek ve temenni ifadelerinden ibaret olduğu nakledilir "İbn Mes’ud teşehhüdü" de denilen bu duanın anlamı şöyledir:

"et-Tahıyyâtu lillâhi ve’s-salavât ve’t-tayyibât: "Mülk, azamet ve her türlü sözlü ibadetler, övgüler, bedenî ve malî ibadetlerle, tüm sâlih ameller Allah içindir"

"es-Selâmu aleyke eyyuhâ’n-nebiyyu ve rahmetilllatu ve berekâtuhu: "Selâm sana ey peygamber, Allah’ın rahmeti ve bereketleri sana olsun"

"Es-Selâmu aleynâ ve alâ ibâdillahi’s-sâlihin: Selâm bize, peygamberlere ve Allah’ın insan ve cinden bütün salih kullarına olsun"

Hz Peygamber şöyle buyurmuştur: "Bunu söylediğiniz zaman Allah’ın rahmeti ve bereketi gökte ve yerde bulunan her salih kula erişir"

Dua şehadet cümleleri ile sona erer

Anlamı: "Allah’tan başka hiçbir ilâh olmadığına ve Hz Muhammed’in Allah’ın kulu ve Resulu olduğuna şehâdet ederim"

et-Tehiyyatü duasında her iki şehâdet cümleleri bulunduğu için buna "teşehhüd" adı verilmiştir (ez-Zühayli, el-Fıkhu’l-İslâmi ve EdilletuXû, Dımaşk 1405/1985, I, 668-670)

Şafiîlere göre teşehhüd’ün en azı, "es-salavât ve’t-tayyibât" kelimeleri bulunmaksızın en mükemmeli ise ettehiyyâtu kelimesinden sonra "el-mubârakât" kelimesinin ilâvesiyle tehiyyat duasının okunmasıdır (eş-Sevkâni, age, II, 281)

İmam Mâlik’e göre ise, teşehhüdün en faziletlisi, duanın baş tarafının; "ettehıyyâtu lillâhi, ez-zâkiyâtu lillâhi, essalavâtu lillâhi" şeklinde okunmasıdır
Şafiî ve Hanbelîlere göre, namazların son oturuşunda ettehiyyâtü’den sonra yalnız; "Allahümme salli alâ Muhammed" (Allah’ım, Muhammed (sas)’e rahmet et) şeklinde kısa salavat getirmek ruküna "Allahümme salli-barik" duâlarının devamını okumak ise sünnettir

Delil şu ayettir:
"şüphesiz, Allah ve melekleri o peygambere salât ederler Ey iman edenler, siz de ona salât edin, tam bir teslimiyetle de selâm verin" (el-Ahzâb, 33/56)

Allah’ın salâtı, müminlere rahmeti: insan ve meleklerin salâtı, dua ve intiğfar; peygamberlerin müslümanlar hakkındaki salâtı ise, onları tezkiye ve ilâhi rahmete mazhar kılmaktır