Etraf Kitapları
Hoca
1- Etraf Kitapları:
Bunlar, öncelikle Sahîheyn ve Kütüb-i Sitte gibi belli başlı mecmuaların hadîsleri üzerine yapılmıştır. Bu çeşit te’liflerde, çalışmaya esas kılınan kitap (veya kitaplar) daki hadîsleri rivâyet eden sahâbîler alfabetik sırayla düzenlendikten sonra her sahâbenin rivâyet ettiği hadîslerden her birinin -mânaya delalet edecek kadar bir tarafı alınır ve, arkadan rivâyetin alındığı fıkhî bölüm belirtilir.
Bu çeşit te’life Ebu Mes’ûd İbrahim İbnu Muhammed ed-Dımeşkî’nin (v. 401/1010) Etrafu’s-Sahiheyn’i, Ebu’l-Abbas Ahmed İbnu Sâbit İbni Muhammed et-Terkî’nin Etrâfu’l-Kütübi’l-Hamse’si veya buna İbnu Mace’nin de ilâvesiyle, Ebu’l-Fadl Muhammed İbnu Tâhir el-Makdisî’nin te’lif ettiği Etrâfu’s-Sitte’si misal gösterilebilir.
Altı kitaba Muvatta’nın da ilavesiyle Abdülgani İbnu İsmâil en-Nablusî (v. 1143/1730) tarafından telif edilmiş bulunan Zehâiru’l-Mevârîs fi’d-Delâleti alâ Mevâdi’l-Ehâdîs daha geniş ve matbu bir etraf kitabıdır.
En geniş etraf kitabı İbnu Hacer el-Askalânî tarafından yapılmıştır: İthâfu’l-Mehere bi-Etrâfı’l-Aşere. İsminden de anlaşılacağı üzere on kitabın etrafını yapmıştır: Muvatta; Şâfi’î, Ahmed İbnu Hanbel ve Dârimî’nin Müsned’leri; İbnu Huzeyme’nin Sahîh’i; İbnu Cârûd’un Müntekâ’sı; İbnu Hibbân’ın Sahîh’i; el-Müstedrek Ebu Avâne’nin Müstahrec’i; Tahâvî’nin Şerhu Me’âni’l-Asâr’ı; Dârakutnî’nin Sünen’i.[1]
——————————————————————————–
[1] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 1/304-305.
Cevap: Etraf Kitapları
Hoca
Alfabetik Tanzimler:
Hadisleri alfabetik sıraya göre tanzim eden eserler de baş tarafı bilinen hadisleri bulmak maksadına racidir. Suyuti’nin Cem’ul-Cevami’si (Cami’u’l- Kebir de denir), Cami’u’s-Sağir ve Ziyadetu’l-Cami’i merfu hadisleri alfabetik sıraya göre tanzim eden kitaplardır.
Bu gruba, en ziyade arama ihtiyacı duyulan ve halk arasında şöhret bulan hadislerin kaynaklarını ve sıhhat durumlarını göstermek maksadıyla te’lif edilen bazı kitaplar da girer. Bunlar da umumiyetle alfabetik sırayla tanzim edilmişlerdir: El-Makasıdu’l-Hasene (Sehavi’nin) ve Keşfu’l-Hafa (el-Acluni’nin) gibi.
Bu kitapları, meşhur ve müştehir kitaplar üzerine te’lifat kısmında tanıttık.[1]
——————————————————————————–
[1] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 1/304-305.
Yanıt: Etraf Kitapları
Hoca
Miftahlar:
Daha muahhar devirlerde belli kitapların hadislerini, baş kısmını alfabetik tertiple tanzim ederek, hadisin bölüm (kitap) ve babını eser içerisinde göstermeyi gaye edinen telifler ortaya konmuştur. Buna en güzel örnek Miftahu’s-Sahiheyn’dir. Muhammed eş-Şerif İbnu Mustafa et-Tokadi (1312/1897) tarafından ortaya konmuştur. Kavli hadisler, Buhari ve Müslim için iki ayrı bölümde alfabetik sırayla kaydedildikten sonra kitap ismi, bab rakamları, cilt ve sayfa numaraları, Buhari hadisleri için Fethu’l-Bari, Umdetu’l-Kari ve İrşadu’s-Sari şerhlerinin cilt ve sayfa numaraları, Müslim hadisleri için de Kastalani kenarındaki Nevevi Şerhi’nin cild ve sayfa numaraları gösterilmiştir.
Hadis kitaplarının tahkikli yeni baskılarında, hadislerin baş taraflarına göre fihristlerini bulmaktayız. Muhammed Fuad Abdu’l-Baki’nin tahkik ettiği Müslim, İbnu Mace ve Muvatta baskıları böyledir. Keza Aziz Ubeyd er-Rakkaş tarafından tahkikli olarak neşredilen Tirmizi ile yine aynı zatın Tahkikinden geçen Ebu Davud’un sonlarında alfabetik hadis fihristleri mevcuttur.
Son zamanlarda zenginleşen hadis çalışmaları, bir çok tanınmış kitapların bu çeşitten fihriste kavuşmasını sağlamıştır. Mesela Ebu Hacir Muhammed es-Sad İbnu Besyuni Zağlul, Ahmed İbnu Hanbel’in Müsned’inin ve Ebu Nu’aym’ın Hilyetu’l-Evliya’sının ayrı ayrı fihristlerini neşretmiştir (Müsned’inki 1985’te Beyrut’ta Hilye’ninki de yine Beyrut’ta 1986’da basılmıştır). Keza Dr. Yusuf Abdurrahman el-Mar’aşli el-Müstedrek Ala’s-Sahiheyn ile Sünenu’d-Darakutni’de geçen hadislere fihristler yapmıştır. (Her ikisi de Beyrut’ta 1986 yılında basılmıştır).
Bu cümleden olarak İbnu Sa’d’ın et-Tabakatu’l-Kübra’da geçen hadisler, Beyrut 1968 baskısı’nın fihrist cildinde, Sahihu İbni Hibban’ın hadisleri Beyrut 1987 baskısının fihrist cildinde İmam Begavi’nin Şerhu’s-Sünne’sinde geçen hadisler Beyrut 1983 baskısının fihrist cildinde, Tebrizi’nin Mişkatu’l-Mesabih’inde geçen hadisler Beyrut 1961 baskısının üçüncü cildinin arkasında gösterilmiştir.[1]
——————————————————————————–
[1] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 1/305-306.
etraf kitapları, etraf kitapları nedir, etraf kitaplari