Asma ağacı nasıl budanır?
Misafir
Asma ağacı nasıl budanır? Bir kişi asma ağacını budamak için dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir yazar mısınız ?
Cevap: Asma ağacı nasıl budanır?
Galus
BUDAMA
•Budamaasmanın canlı olan kol, çubuk, sürgün ve yaprak gibi organlarının kesilerek çıkarılmasıdır.
•Budama; "asmadan ne miktar ve kalitede ürün istediğimizin" ifadesidir.
•Budama ile asma belli miktar ve kalitede ürüne programlanır. Sonraki koşulların uygunluğuna göre bu ürün alınır.
•Budama asma fizyolojisini doğrudan etkiler. Çeşitli nedenlerle kurumuş organların çıkarılması asma fizyolojisini etkilemeyeceğinden budama sayılmaz.
•Budama, gelişmeye bırakılacak gözlerle bunlardan oluşacak sürgünlerin sayı ve yerlerini içerir.
•Terbiye şekliise gövde, kol, çubuk ve sürgünlerin yön ve yerlerini, diğer bir deyişle, asma yaprak alanına genel olarak verilen şekli anlatır. Terbiye şekli budama ile oluşturulur, budama ile oluşturulan şekil korunur veya değiştirilir.
Budamanın amaçları
•Asmanın ürün veren organlarını asma üzerinde ve asmalar arasında dengeli şekilde dağıtarak, uzun yıllar asma kapasitesine uygun kaliteli ve fazla ürün almak.
•Kültürel işlemlerde (toprak işleme, ilaçlama, hasat) kolaylık sağlamak için asmaya şekil vermek ve oluşturulan şekli korumak.
•Asmanın olgunlaştıramayacağı salkımları çıkarmak.
•İklim olaylarının olumsuz etkilerini azaltmak, olumlu etkilerinden yararlanmayı artırmak.
Kış budamasında dikkate alınması gerekli hususlar
•1-Budamanın asma üzerinde zayıflatıcı veya gelişmeyi durdurucu etkisi vardır. Sert budama asma kapasitesini azaltır. Çünkü hafif budamaya göre daha az yaprak alanı oluşmaktadır. Yaprak alanının azlığı nedeniyle asma yeterli besin depolayamaz.
•2-Bağlarda gelişmeyi geriletmeyecek fakat kaliteli ürün alabilecek ölçüde budama yapılmalıdır. Bunu gerçekleştirmenin pratik yolu 1 yıllık sürgünlerin gelişme durumuna bakmaktır. Omcalarda gelişme gerilemişse daha az göz, sürgünler aşırı uzamış kalınlaşmışsa ve gövdeden oburlar çıkmışsa fazla göz bırakılmalıdır.
•3-Omcaların şeklinin bozulmaması ve üzerinde mahsulün dengeli dağılması için kalın çubuklar üzerinde incelere göre daha fazla göz bırakılmalıdır.
•4-Telli terbiye sistemi uygulanan bağlarda terbiye şekli oluşuncaya kadar ürün almayı düşünmemeli, bağın ilk ürün yılında ise mahsul seyreltilerek denge sağlanmalıdır.
Verim dönemi budamalarında dikkat edilecek hususlar
•Bağda istenen terbiye şekli oluşturulduktan sonra bu şeklin devamlılığının sağlanması, omcaların iyi gelişmesi, bol kaliteli ürün vermesi ve toprak işleme, hastalıklara karşı mücadele gibi kültürel işlemlerin daha kolay yapılabilmesi için bağlar her yıl budanmalıdır.
•Budama ile terbiye sistemi oluşturulur ve korunur.
•Budama ile omca üzerinde ürün dağılımı sağlanır.
•Verim ve kaliteli ürün arasında denge kurulur.
•Asmanın kaliteli olarak besleyebileceği salkımdan fazlası yapılacak budamayla uzaklaştırılır.
•Çok sayıda salkım gelişmesi homojen salkım oluşumunu engeller. Tanede renk, brix, tane iriliği olumsuz etkilenir. Ürün standart dışı olur ve sofralık vasfını yitirir.
•Verim –kalite arasındaki ilişki asma performansına bakılarak ayarlanır.
Zamanına göre budama ikiye ayrılır
•Kış budaması asmanın yapraksız olduğu dönemde yapılan budamadır.
•Yeşil budamaasma yapraklı iken çeşitli şekil ve amaçlarla yapılır.
Budama zamanı
•Sonbaharda yaprak dökümü ile ilkbaharda gözlerin sürmesi arasındaki zamandır.
•Yaprak dökümünden sonra toprak üstü organlardan köklere karbonhidrat (şeker + nişasta) taşınması olmaz ve çubuklardaki toplam karbonhidrat seviyesi değişmez. Ancak şeker ve nişastanın oranları değişir. Kış ortasına kadar nişasta şekere dönüşür.
•Şekerin soğuğa dayanımı artırması ile bu değişim açıklanmaktadır.
•İlkbaharda sürme başlangıcında ise şeker ve nişastanın oranları sonbahardaki seviyeyi bulur.
•Bu nedenle özel durumlar dışında ilke olarak yaprak dökümü ile gözlerin sürmesi arasındaki yaklaşık 3-3.5 aylık devrede budama yapılabilir.
•Toprak ve hava koşulları yanında üretiçinin iş durumu da budama zamanını etkiler.
•Erken budanan asmalar erken, geç budanan asmalar da geç uyanırlar. Bu durum, ilkbahar son donlarının asmalara zarar verdiği yöreler için önemlidir. Geç budama (uç gözlerin sürgünleri 3-5 cm olunca), dip gözlerin uyanmasını 7-10 gün geciktirir. Bu sürede don tehlikesi atlatılabilir. Uyanma uç gözlerden başlayıp geriye doğru ilerlediğinden bu gecikme olur.
Aralama: Bazı yörelerde aralama yapılır. Aralamada geç sonbahar veya kışın budama sırasında dipten çıkarılacak çubuklar kesilir. Ürün çubuğu veya yedeklere dokunulmaz, bunlar budama sırasında kısaltılır.
•Don tehlikesi olmayan güney yörelerindeki erkenci çeşitlerin erken budanması önerilir. Erken budama uyanmayı ve olgunlaşmayı birkaç gün öne alabilir.
•Öte yandan özellikle ölü kol gibi mantari hastalıkların olduğu bağların erken budanması gerekir. Ölü kol etmeni kışı çubuklarda etkin halde geçirdiğinden kış içinde hastalık artar. Hasta çubukların sonbahar veya kış başında budama ile, asmadan uzaklaştırılıp yakılması, bu hastalığın kontrolünde büyük önem taşır.
•Yapraklar dökülmeden veya kırağı düşmesinden önce budama yapılmamalıdır.
•İlkbaharda asmalar uyandıktan sonra yapılacak budamalarda ağlamagörülür. Ağlama köklerle alınan öz suyun taze yaralardan akmasıdır. Bu suyun içinde bazı organik maddeler ve hormonlar bulunur.
•Ağlamanın asmaya olumsuz bir etkisi olmaz. "Bağ ağlamalı ki bağcı gülsün" diyen atalarımız, ağlamayı asmanın sağlam olduğunun belirtisi kabul etmişlerdir.
Budama şiddeti
•Bazı meyve türlerinde hiç budama yapılmadan veya çok hafif budama yapılarak kök/gövde yaprak/ürün dengesi kurulabilir.
•Asmada ise bu dengelerin kurulabilmesi için her yıl sert budama yapılır. Asmada kış budaması olarak yıllık gelişmenin (o yıl oluşan çubuk miktarının) % 85-98’i çıkarılır.
•Budamada bırakılacak çubukların özellikleri ve bırakılacak çubuk miktarı,budamanın en önemli öğeleridir. Bırakılacak çubuklar iyi olgunlaşmış olmalıdır. Bu gibi çubuklar çeşide özgü rengi ve boğum arası uzunluğunu gösterirler. Erken olgunlaşırlar ve kabuk parlaktır, bükülünce çatlar. Sonbahar ve kış soğuklarından zarar görmemiştir. Yeterli yedek besin maddesi içerirler. Bu gibi çubukların gözleri de iyi olgunlaştığından verimlidirler.
•Geç süren, aşırı yükleme, hastalık ve fazla yaprak çıkarılması gibi nedenlerle tam olgunlaşmayan çubuklar yumuşak ve kabuk mat olur. Gözleri az verimli ve az yedek besin maddesi içerirler. Öte yandan asma tacının altında doğrudan güneş görmeyen çubukların boğum arası uzundur ve iyi odunlaşmamıştır. Bunlarla yaşlı kısımlardan çıkan obur sürgünler zorunlu olmadıkça ürün çubuğu olarak bırakılmamalıdır.
•Güneşe açık olarak gelişen sürgünlerin gözleri daha verimli olduğundan bunlar ürün çubuğu olarak yeğlenmelidir.
Budamada bırakılacak tomurcuk miktarının belirlenmesinde çubuk kalınlığı uygun bir ölçüdür. Çubuklar normal kalınlıkta ve odunlaşmaları iyi ise bir önceki budamada bırakılan göz sayısı uygundur. Çubuklar ince ve kısa ise fazla, çubuklar normalden fazla ise az yüklemeyapıldığını gösterir. Bunlara göre bırakılacak göz sayısı ayarlanmalıdır.
•Genel olarak yurdumuz bağlarında asmada gereğinden az sayıda göz bırakılarak budama yapıldığı gözlenmektedir. Çok fazla yükleme gibi gereğinden az yükleme de asma gelişmesini ve ürün kapasitesini düşürür.
•Bu yüzden budama seviyeleri çok önemlidir. Çok hafif budamada, asmada fazla sayıda salkım oluşacağından yaprak alanı tüm salkımları besleyemez, olgunlaşma gecikir ve taneler küçük kalır.
•Çok sert budamada da salkım sayısı ve yaprak alanı azalacağından bu kez hem miktar hem de kalite azalır. Asma kapasitesine uygun yükleme yapmak en uygunudur.
•Bağlarda göz verimliliğiniçeşitli yollarla belirlenerek, o yılın verim durumuna göre budama yapılmalıdır.
•Bu yolla az verimli yıllarda çok, çok verimli yıllarda az göz bırakacak biçimde asmalar budanır. Böylece her yıl belli miktar ürün alınır.
•Göz verimliliği asmanın ilkbahar ve yaz dönemindeki beslenme durumuyla çok ilgilidir.
Asma kapasitesinibelirlemenin bir başka yolu da; o yıl oluşturulan çubuk miktarının bilinmesidir. En doğrusu tartım olmakla birlikte, pratik değildir.
•Bazı çeşitler için yıllık gelişmeye uygun yükleme eşelleri geliştirilmiştir. Bazı çeşitler için de gövde çapına göre çubuk verim ölçüleri saptanmıştır.
•Asmalarda verimle gelişme arasında ters bir ilişki vardır. Birinin artması diğerinin azalmasına yol açar. İlk yıllar fazla ürün alınması ileriki yıllarda zayıf gelişme sonucu verim azalışına yol açar. Bu nedenle aşıdan veya dikimden sonraki 2-3 yılda asmaları fazla yüklemekten kaçınmalıdır. İlk yıllar fazla ürün almak amacı ile asmanın kök/gövde dengesi bozulursa ileriki yıllarda bunu gidermek güç olur ve asma kapasitesi düşük kalır.
•Belirtilen ilk yıllarda en uygunu asmada normal veya biraz fazlaca göz bırakmak, salkımları ise görülmesinden kısa süre sonra aralayıp koparmaktır. Böylece asmada fazla yaprak ve çok az ürün olacağı için kökler iyi gelişir, sürgünler kuvvetli olur, iyi olgunlaşır.
•Bu yolla ileriki yıllarda kök/gövde arasındaki dengeye bağlı olarak ürün dengesi kurulmuş olur.
Baş Budaması
•Omcaların ve Amerikan asma anaçlarının yıllık çubuklarının tek göz üzerinden budanmasıdır. Ürünü çok zayıf büyüyen ve yaşlı bağları gençleştirmek amacı ile uygulanır.
•Göğ üzüm omcasında baş budama
Kısa budama (Kalem, Parmak Budaması)
•Bir yıllık çubukların 2 –4 göz üzerinden budanmasıdır. Dip gözleri verimli, boğum aralan kısa, orta ve iri salkımlı özellikle sofralık veya diğer çeşitler için uygundur. Bir senelik dallar 2 göze kadar budanırsa kısa, 4 göze kadar budanırsa uzun parmak budaması denir.
•Bırakılacak çubuğun uzunluğu kalınlığına göre değişir. Örneğin kurşun kalem kalınlığında olanlar 1 göz üzerinden kesilirken, baş parmak kalınlığında olanlar 3-4 göz üzerinden kesilmelidir.
•Kısa budama, çoğunlukla, baş şekli verilen asma anaçlarında uygulanır. Toprak üzerinde oluşturulan baş üzerinde 1-2 gözlü çubuklar bırakılır. Sürgünler toprak üzerinde büyür.
•Bazı yörelerde kışın asmaları örtmek üzere alçaktan taçlandırılmış veya çok zayıf gelişen ve iri salkımlı çeşitlere uygulanır. Tacın top oluşu asma kapasitesini çok düşürür, salkımlar toprak üzerinde olup güneş görmezler.
•Çok sert budama olduğundan sakıncaları görülür. Çubuklar 2-4 gözden kesilerek goble ve sabit kordon terbiye şekillerinde uygulanır.
•Çubuklar çok yaşlı bir kol üzerinde goblede kolların uçlarında, sabit kordonlarda kol üzerinde 20-30 cm aralıklarla bırakılır.
•Kollardaki yedek besin maddesi kullanımı avantajına sahiptir. Budaması kolay bir şekil olmasına karşılık, kolların oluşturulması zaman ve beceri ister.
Uzun budama
•Ürün çubukları 5-7, bazı çeşitlerde 18-20 gözlüdür.
•Guyot terbiye şeklinde uygulanan budamadır.
•Verimli ancak dip gözleri az verimli, kuvvetli gelişen, kuvvetli sürgün veren ve bol ürün veren, boğum arası uzun çeşitlere uygulanır. Küçük taneli salkım yapan çeşitler ile tamamıyla sökülüp atılacak bağlarda da uygulanır.
•Ülkemizde goble ve/veya telli terbiye uygulanan Yuvarlak çekirdeksiz, Sultani Çekirdeksiz ve Perlette çeşitlerine uygulanır.
•Ancak her zaman uygun yerde bırakılacak çubuk bulunamadığından asma şeklini korumak güçtür.
•Uzun çubuklardan o yılın ürünü alınırken, kısa çubuklardan gelecek kış budamasında kullanılacak çubuklar oluşur. Verimsiz olan gözler de çoğunlukla sürmezler.
•Uzun budanan çubuklarda ürüngeniş bir alana yayılarak yeterli güneşlenme ve havalanma sağlanır. Uzun budanan omcalar, kısa budananlara göre ilkbaharda daha çabuk ve fazla yaprak alanı oluşturur.
•Çubukların ortalarında verimlilik diplerden daha fazla olduğundan doğuş daha çok olur.
•Verimli sofralık çeşitlerde salkım seyreltmesi yapılmazsa kalite düşer.
Karışık budama
•Aynı asma üzerinde bir senelik dalların bir kısmanın 3, diğerlerinin 7 ve daha fazla göz üzerinden budanmasıdır. Kısa budanan dallara ‘ırgat’ uzun budanan dallara ise ‘bayrak’ denir. Bazı yörelerde analı-kızlı budama da denmektedir.
•Bu budama şekli çekirdeksiz üzümlere uygulanır. Çünkü bu üzümlerin çubuklarının dip gözleri verimsizdir.
•İki yaşlı kısımdan çıkan çubuklardan üstteki uzun, alttaki kısa budanır.
•Uzun çubuklarda 5-8’in üzerinde göz bırakılır.
•Yıllık kordon terbiye şekillerinde karışık budama uygulanır.
•Bu durumda dip gözler uyanmadan kalabilir. Şeklin bozulmasını önlemek için uzun çubukların altına 2-3 gözlü yedek çubuklar bırakılır.
•Yedek çubukların sayısı prensip olarak ürün çubukları kadardır.
asma nasıl budanır, asma budama, asma ne zaman budanır