Hadis dersleri konu özetleri

GİRİŞ
Öğrencinin Hadis Usulü dersi planı yaparken yararlanacağı birinci kaynak olan "Hadis Usulü Dersi Programı." aynı zamanda onun hadisi sağlam bir temele oturtup bakış açısını geniş-letmesine yardımcı olur.
Ayrıca bu program öğrenciye, eğitimin teknik ve yöntemleri hakkında da bilgi verir.
Dersin süresini ve öğrencinin seviyesini göz-önünde bulundurarak konuları öncelikle bu programdan seçecek alan öğrenci, ihtiyaca göre planını yapar.
Bu programda sırasıyla, dersle ilgili açıklamalar, amaçlar konular, yöntemler ve kaynaklar yer almıştır

A-AÇIKLAMALAR:
Asr-ı saadetten bu yana geçen yüzyıllar içinde, sünnetin önemi Kuran’ı anlama ve İslam’ı bütünüyle kavrama noktasında her yeni yüzyılla birlikte daha çok artmıştır.
Bununla birlikte, bazı Müslümanların duyulan her sözü yeterince araştırmadan hadismiş gibi kabul etme yanlışlığına düştükleri de bir gerçektir.
Bu konuda hadisleri inceleyerek, cer ve tadile tabi tutan alimlerin çalışmalarına rağmen bunları ayıramayan insanlar arasında hurafe ve israiliyatla karıştırılmış bir yığın söz hadis olarak kabul edilmiştir.
Bu arada çok çeşitli sebeplerle hadis uydurmacılığının da yaygınlaştığını görmekteyiz.
Hz. Peygamberin söz ve fiilleri demek olan sünnet, İslam kültürü ve medeniyetinin Kuran’dan sonraki temel kaynağıdır. Bunun için sünneti dışlayan bir Müslüman düşünmek mümkün değildir. Buna rağmen sünnete karşı olanlar vardır.
Bunların öne sürdükleri bazı görüşler şunlar:
"a-Kuran’ı anlamak için Kur’an’dan ve akıldan başka kaynağa ihtiyaç yoktur.
b-Sahih sünneti tespit etmek imkansızdır."
Sünnete karşı geliştirilen bu tavırda ashaba (Peygamber (a.s)’n yakınında bulunup, onun eğitiminden yararlanmış olanlara) da bir güvensizlik vardır. Çünkü sünnetin Peygamberden sözlü olarak ashap aktarmıştır.Sünnet konusunda ashaba güvenmeyenler, Kuran’ın da tedvin ve tefsirinin yapan ashaba Kur’an konusunda nasıl güvenirler?
Görünen o ki, sünneti saf dışı bırakmak isteyen bu görüş sahipleri henüz niye sünnete karşı olduklarını da bilmiyorlar, veya bu konuda aralarında ortak bir görüşleri yoktur.
Sıhhatli bir hadis ve sünnet bilgisine sahip olmak Müslümanlar için bir zorunluluktur. Bu bilgi amele dönüştürülmedikçe de Müslüman kişilik tamamlanmış olmayacaktır.
Aslında çoğu hükümlerde sünnet olmadan Kuran’ın amele dönüştürülmesi mümkün değildir. Yüce Allah Kuran’da namaz kılmamızı emretmiş, rekatlarını ve nasıl kılınacağını açıklamamıştır; Zekat vermemizi emretmiş, hangi mallardan ne miktarda verileceğini belirtmemiştir. Haccı farz kılmış haccın menasikine dair bilgi vermemiştir.
İşte bunlardan dolayıdır ki Resulullah’ın (a.s) sözleri ve yaşantısı Kuran’ın anahtarı olarak önem kazanmıştır. Hz. Muhammedi’n (a.s) İslam prensiplerine açıklık getiren söz ve fiillerine baş vurmadan Kuran’dan hükümler çıkarmak boş; hatta sakıncalı bir gayret olur.
Burada önemli bir noktayı vurgulamak gerekir. Bu vahyin açıklanmasının peygamberin şahsi arzusuna bırakılmış olmadığıdır. Bu yüzden Peygamberin açıklaması herhangi bir alimin açıklaması gibi değildir. Onun yaptığı Kuran’a yönelik açıklamalar bağlayıcıdır, kabul ve tasdik edilmesi gerekir. Aksi halde Allah’a isyan edilmiş olur. İşte ayetler:
"Allah ve Resul’ü bir konuda hüküm verdiği zaman, artık hiçbir mümin erkek ve kadın için o konuda seçme hakkı yoktur. Kim Allah ve Resul’üne karşı gelirse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur" (33/36)
"Kim Rasul’e itaat ederse Allah’a itaat etmiş olur. Yüz çevirene gelince seni onların başına bekçi göndermedik." (4/80)
"Rabbine yemin olsun aralarında çıkan anlaşmazlıklarda senin hükmüne başvurmadıkça, sonra da verdiğin hükme içlerin de herhangi bir sıkıntı duymaksızın tam anlamıyla, teslim olmadıkça iman etmiş olamazlar." (4/65)
"Bu ayetlerde; Allah ve Rasulü’nun bir konu hakkında hükümleri bulunduğu takdirde, müminlerin başka arayışlarının söz konusu olamayacağı bildiriliyor. Allah ve Rasulü’nun hükmünü aynen kabul edilmesi aynen vurgulanıyor.
Bu konuda şu ayetlerde dikkate değer:
"De ki: Allah’ı Seviyorsanız bana uyunuz ki Allah’ta sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece bağışlayıcı ve esirgeyicidir." (3/31)
"De ki: Allah ve Resulü’ne itaat edin. Eğer yüz çevirirlerse bilsinler ki Allah kafirleri sevmez" (3/32)
Bütün bunlara rağmen Resulullah’ın dünyaya ait işlerde yanılabileceği de unutulmamalıdır: "Peygamber (a.s) Medinelilerin Hurmaların aşıladıklarını görünce, onlara aşılamamalarını tavsiye etti. Onun görüşüne uydularve aşılamayı bıraktılar. O yıl meyve telef oldu. Hz. Peygamber bunu öğrenince:
"Siz Dünyanıza ait işleri daha iyi bilirsiniz." buyurdu." (Bak, Müslim, Fedail)
Bu örnek; Sahih sünnetin ölçü ve delil olmasına bir halel getirmez.
Kuran’ın yanı sıra sünnetinde iyi anlaşılması için şu noktalara dikkat etmek gerekir.
1-Kur’an ile sünnet ilişkisi daima canlı tutulmalı,
2-Hadis ilminin doğuş sebepleri açıklanmalı,
3-Hadis ilminin diğer ilim dalları ile ilgisi üzerinde titizlikle durulmalı,
4-Sahih hadislerle, mevzu hadisler arasındaki farklar çeşitli örneklerle kavratılmalı,
5-Güncel olmaları ve hemen kullanılabilmeleri açısından
önemli olan hadisler ezberlenmeli,
6-Hadis ilminin bölümleri kavratılmalıdır.
Hadis ilminin iki ana bölümü:
a)Dirayetü’l-hadis: Usul ilmi
b)Rivayetü’l-Hadis: Hadisleri tetkik ilmi
Tebliğ sırasında sahih hadislerden yararlanmak, anlattıklarımızı delillendirme ve kabul ettirme noktasında çok yararlı olacaktır.
Bununla birlikte, kullanılan hadislerin kaynaklarının söylemesi, muhatapları kuşkulardan uzaklaştırıp ikna etmek açsından çok çok yararlıdır.
Sağdan soldan duyulmuş her söz, sahihliği araştırılmadan
hadis diye nakledilmektedir. Aksi durumda Allah Resulü’ne iftira etmiş olabiliriz. Bu konuda şu hadis çok önemlidir:
Hz. Ali (ra)’dan: "Resulullah şöyle buyurdu: "Benim ağzımdan yalan uydurmayınız. Herkim benim ağzımdan yalan söylerse Cehennemdeki yerini hazırlasın" (El-Lü’lüü vel Mercan)

B-ÖZEL AMAÇLAR
1-Kuran’ı anlamada ve İslam’ı yaşamada sünnetin önem ve gereğini kavramak,
2-Bu ilimle hurafelerden arınmış zihinlere peygamberi bakış-açısı kazandırmak,
3-Kuran’ı yaşamasıyla adeta canlı Kur’an olan Allah Rasülunun (as) sünnetini öğrenip onunla hayatımızı nurlandırmak,
4-Allah Resul’ünun yaşantısındaki çok yönlülüğü öğrenip,
O’nu her konuda kendimize örnek yapmak,
5-Hadis ilmi üzerine yapılan çalışmalardan sıcağı sıcağına haberdar olmak,
6-Selef alimlerinin sünnete yaklaşımlarını öğrenerek onlardan bizlere düşen dersi almak,
7-Sünnetin gereksizliğin inananlara ilmi cevaplar vere bilecek seviyeye ulaşmak,
8-Tebliğ çalışmalarını sahih hadislerle zenginleştirmek,
9-Sahih sünneti öğrenerek, ifrat ve tefrite varacak zararlı akımlardan korunmak,
10-Peygamber (a.s)’in hadislerini başka sözlerle karıştırmaktan ve iftiraya uğramaktan korumak,
11-Resulullah’ın (a.s) mektebinde yetişmiş, Kur’an’ın övgüsüne nail olmuş, mümtaz insanlar olan ashabı örnek yönleriyle tanımak,
12-Hadis terimleri bilgisine sahip olmak,
13-Hadis ile ilgili kaynak eserleri tanımak,
14-Meşhur mü-hadisler hakkında bilgi sahibi olmaktır.

C-KONULAR:
1-Kırk Hadis çalışması
a)Arapça metin üzerine
b)Yorumlanması (İzahı)
c)Günümüzle Kıyaslanması
2-Sorularla Hadis çalışması:
a)Sünnetin sözlük ve terim manasını açıklayınız?
b)Sünnetin kaynağı nedir? Ayetlerle açıklayınız?
c)Sünnetin ruhu ve hikmeti derken ne anlıyorsunuz?
d)Sünnet kaç kısımdır? Açıklayınız?
e)Sünnetin dindeki yeri ve önemi nedir?
f)Hadisin sözlük ve terim manasını yazınız?
g)Kutsi hadis ne demektir? örnek veriniz?
ı)Kur’an hadis ilişkisini belirtiniz?
h)Bize sadece Allah’ın Kitabı yeter mi? niçin?
j)Hadisler kaç kısma ayrılır?
k)Mütevatir hadis nedir?
l)Sahih hadis nedir özelliklerini belirtiniz?
m)Zayıf hadislerin özellikleri nelerdir?
n)Mevzu hadisin tanımını yapınız?
o)Mevzu hadislerin çıkış sebeplerini belirtiniz?
3-Hadis Usulü Konuları:
1-Hadis usulü ilmi, hadisleri derecelerine göre tanımamıza yardımcı olur. Kişiye prensipler kazandıracak olan usul ilmi, onu öznel, dayanıksız ve ilim dışı yorum ve anlayışlardan alı koyar.
2-Usul konularını işlenen hadis metinlerine uygun düşmesine dikkat edilir. Usul çalışmaları metin çalışmaları
ile birlikte yürütülür.
3-İslam düşmanlarını istismar ettiği konular hakkında gerekli bilgiler verilir.
4-A)Herkese mutlaka verilmesi gereken konular:
a)İslam’da sünnetin önemi ve gerekliliği
b)Sahih hadislerin tespit edilme yolları
c)Hadislerin günümüze kadar hangi yol ve yöntemlerle geldiği
d)Sahih, zayıf ve mevzu hadislerin bulunduğu kaynak eserler
e)Kur’an ve sünnet ilişkisi
f)Kur’an ve sünnet arasındaki farklar
g)Kutsi hadisler
h)Çokça kullanılan hadis terimleri
ı)Hadis arama ve bulma yöntemi
B)İhtiyaca göre plana alınacak konular:
Buraya hadis usulü konularının fihristi çıkarılmıştır. Öğrenci planını yaparken Hadis usulü kitaplardan yararlanılır. Öğrenci ihtiyaç duyduğu konuları önem sırasına göre planına alır. Konulardaki yavanlığın giderilmesi için birden fazla hadis usulü kitaplardan yararlanılır.
3-Hadis (Metin) konuları:
Meşhur hadis kitaplarında konularına göre hadislerin tasnif edilmiş olduklarını görüyoruz. İstenilen konudaki hadisleri görmek, okumak ve değerlendirmek için bu kitaplara müracaat yeterlidir. Bunlardan bazısının tercümeleri Buharı gibi şerhlidir. Hadisin hangi mekan ve ortamda, hangi amaçla söylendiğini anlamak için de bu tür eserlerden hadis okumak oldukça yararlı olur.

D-YÖNTEMLER:
Hadis dersleri şu yöntemlerle işlenebilir.
1-Hadis konuları için takip edilecek kitap belirlenir. (Sahih-i Buharı Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi ve Şerhi; Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları/Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi; Ahmet Davut oğlu, Sönmez Neşriyat/ El-Lü-lüü vel-Mercan; İmam-ı Buhari ve Müslim’in ittifak ettiği hadisler)
Bunlardan ya da benzerlerinden her hangi bir kitap seçilerek, ilk bölümünden itibaren okunmaya başlanır. Hadislerin söylendikleri ortam da gözardı edilmeden bu günle ilgileri kurulur.
2-Öğrenmek için öncelikli konular belirlenir. Kitaplardan okumaya, seçilen konuyla ilgili bölümden başlanır. Bu ikinci yöntem, öncelikli konularla ilgili hadislerin daha önce öğrenilmeleri açısından önemlidir.
3-Eğer diğer derslerde kavram çalışması yapılıyorsa, konu olarak hadiste de o kavram seçilir, ilgili hadisler toplanıp değerlendirilir.