Ayakta su içmek ile ilgili bu hadis sahih mi?
elif gibi…
”Suyu oturarak içiniz zira kim unutarak veya başka bir nedenle ayakta su içtiyse bir yudum dahi olsa geri kussun”
böyle bir hadis var mı gerçekten? bu hadise uyan hiç kimseyi görmedim şu ana kadar. ben suyumu oturarak içmeye dikkat ediyorum ama bu hadis benim kafamı karıştırdı. yardımcı olursanız sevinirim.
Cevap: Ayakta su içmek ile ilgili bu hadis sahih mi?
muvahhidim
Kardeş;
Ayakta su içmenin yasak olup olmamasıyla alakalı farklı rivayetler bulunmaktadır.
Sizin dediğiniz şekilde, Müslim’de bir hadis geçmektedir.
Aşağıda sizlere, ayakta su içip içmemeyle alakalı hadisler derledim.
Açıklamalardan da yola çıkarak ayak su içmenin hükmüne ulaşabilirsiniz.!
و عن عائشة رَضِىَ اللَّهُ عَنْها قالت: رَأَيْتُ رَسُولُ اللَّه صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَشْرَبُ قَائِماً وقَاعِداً، وَيُصَلِّي حَافِياً وَيَنْصَرِفُ عَنْ يَمِينِهِ، وَعَنْ شِمَالِهِ[. أخرجه النسائي
2: (3095)-Hz. Aişe (radıyAllahu anhâ) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’ın ayakta ve otururken su içerken gördüm, yalınayak ve ayakkabılı olduğu halde namaz kılarken gördüm. Namazdan sağı ve solu üzerine ayrılırken de gördüm.” [Nesâî, Sehv 100, (3, 82).]
عن ابن عباس رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُما قال: سَقَيتُ النَّبىَّ مِنْ مَاءِ زَمْزَمَ فشَرِبَ وَهُوَ قَائمٌ[. أخرجه الشيخان
1. (1568)- İbnu Abbâs (radıyAllahu anhümâ) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’a zemzem suyu verdim, ayakta içti.” [Buhârî, Hacc 76, Eşribe 16; Müslim, Eşribe 117, (2027); Tirmizî, Eşribe 12, (1883).]
AÇIKLAMA:
1- Bazı âlimler zemzem içmeyi, haccın sünnetlerinden biri olarak değerlendirmişlerdir.
2- Zemzemin ayakta içilmesine karşı çıkanlar da olmuştur, çünkü ayakta su içmek bazı rivayetlerde yasaklanmıştır. Ancak, Hz. Ali’den kaydedilen bir Buhârî hadisinde: أَنَّهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَرِبَ قَائِمًا “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ayakta su içti” denmektedir.
Bu rivayetler, ayakta içmenin câiz olduğuna hamledilmiştir.
AYAKTA İÇMENİN HÜKMÜ
A) CEVAZ İFÂDE EDEN HADİSLER
عن ابن عباس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهما قال: سَقَيْتُ النَّبىَّ مِنْ مَاءِ زَمْزَمَ فَشَرِبَ وَهُوَ قَائمٌ[. أخرجه الخمسة إ أبا داود.وفي رواية: »اسْتَسْقَى وَهُوَ عِنْدَ الْبَيْتِ فَأتَيْتُهُ بِدَلْوٍ«.وَزاد في رواية: »فَحَلَفَ عِكْرِمَةُ مَا كَانَ يَوْمَئِذٍ إَّ عَلى بَعِيرٍ
1. (2241)- İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’a zemzemden sundum, ayakta olduğu halde içti.” [Buhârî, Eşribe 16, Hacc 76; Müslim, Eşribe 120, (2027); Tirmizî, Eşribe12, (1883); Nesâî, Hacc 165, (5, 237).]
Bir rivâyette: “Resûlullah Beytullah’ın yanında iken su istedi, ben ona bir kova getirdim” denmiştir.
Bir diğer rivâyette şu ziyade gelmiştir: “İkrime o gün (Resûlullah’ın) deve üzerinde olduğu hususunda yemin etti.”
وفي رواية الترمذي والنسائى شَرِبَ رسولُ اللَّهِ مِنْ زَمْزَمَ وَهُوَ قَائِمٌ
2. (2242)- Tirmizî ve Nesâî’nin bir rivâyetinde şöyle denmiştir: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zemzemi ayakta içti.”
وعن ابن عمر رَضِيَ اللَّهُ عَنْهما قال: كُنَّا نَأكُلُ عَلى عَهْدِ رَسولِ اللَّهِ. وَنَحْنُ نَمْشِى وَنَشْرَبُ وَنَحْنُ قِيَامٌ[. أخرجه الترمذي وصححه
3. (2243)- İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: “Biz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) devrinde yürürken yer,ayakta iken içerdik.” [Tirmizî, Eşribe 11, (1881); İbnu Mâce, Et’ime 25, (3301).]
AÇIKLAMA:
Müteâkiben (2245-2246. nci hadisler) görüleceği üzere, bir kısım hadisler yürürken yemeyi ve ayakta su içmeyi yasaklarken, bazı hadisler bunların cevazını ifade etmektedir. Âlimler rivâyetlerde ortaya çıkan bu farklı durum üzerine değişik fikirler ileri sürmüşler, münakaşalar etmişlerdir. Sadedinde olduğumuz İbnu Abbâs hadisini Buhârî’nin Kitâbu’l-Eşribe’de الشُّرْبُ قَائِماً “Ayakta içmek” şeklinde isimlendirdiği bir bâbta kaydetmiş olmasını İbnu Battal şöyle yorumlar: “Buhârî, bu başlıkta işaret eder ki, ayakta içmenin mekruh olduğunu ifade eden rivâyetler, nezdinde sahih değildir.” “Buhârî’ye göre ihtilaf halinde hüküm sabit olmaz” diyerek İbnu Battal’a katılmayanlar olsa da ayakta su içmeye veya yürürken yemeye âlimler haram dememişler, bu bâbta gelen nehyi kerahet-i tenzihiyeye hamletmişlerdir. Ayakta su içmenin cevâzıyla ilgili olarak Hz. Ali’den, İbnu Ömer’den, Sa’d İbnu Ebî Vakkas ve diğer bir kısım başka sahabilerden (radıyallâhu anhüm ecmaîn) rivâyetler gelmiştir. Hz. Enes’ in bir rivâyetine dayanan Hasan Basrî, İbrahim Nehaî ve Katâde gibi bazı selef büyüklerinden de ayakta su içmenin mekruh olduğu hükmü rivâyet edilmiştir.
Şu halde esas olan cevaz maal kerâhedir.
وعن مالك: أنَّهُ بَلَغَهُ أنَّ عُمََرَ وَعُثْمَانَ وَعَلِيّاً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهم كَانُوا يَشْرَبُونَ قِيَاماً
4. (2244)- İmam Mâlik’e ulaştığına göre Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali (radıyallâhu anhüm) ayakta oldukları halde (su) içiyorlardı.” [Muvatta, Sıfâtu’n-Nebî 13, (2, 925).]
AÇIKLAMA:
Burada büyük Sahabinin ayakta içtiği görülmektedir. Bu rivâyet, her ne kadar İmam Mâlik’in belâgâtından (yani muallak olarak zikrettiği) hadislerinden biri ise de hadis sahihtir, çünkü onun belağlarının sahih olduğunda ulema tahkike dayanarak ittifak etmiştir. Üstelik, başka sahabelerin de ayakta içtiklerine dair rivâyet gelmiştir. Sözgelimi, Muvatta’nın aynı bâbta kaydettiği örnekler arasında Abdullah İbnu Ömer, Abdullah İbnu Zübeyr’in de ismi geçer, bunlar da ayakta içmişlerdir. Ayrıca Hz. Âişe ve Sa’d İbnu Ebî Vakkas (radıyallâhu anhümâ)’ın da bunda bir beis görmediklerine dair rivayet mevcuttur.
Zürkânî, Hz. Ebû Bekr’in de ayakta su içtiğine dair Cübeyr İbnu Mut’im rivâyetini zikrettikten sonra şöyle der: “Bu rivâyette ayakta su içmenin kerâhetsiz cevazına dair delil vardır. Nitekim şu da sahih rivâyetlerden biridir:
عَلَيْكُمْ بِسُنَّةِ الْخُلَفَاء الرَّاشِدِينَ مِنْ بَعْدِى عَضّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ وَاقْتدُوا بِالَّلذِينَ مِنْ بَعْدِى اَبِى بَكْرٍ وَعُمَرَ
“Benden sonra Hulefâ-i Râşidîn’in sünnetine uymanız gerekir. Onların sünnetine dört elle sarılın. Benden sonra bilhassa ikisine uyun: Ebû Bekir ve Ömer.”
Ayakta içmeyi men eden hadisler de var, onlar ve gerekli açıklamalar müteâkiben zikredilecek.
B) AYAKTA YEYİP İÇMEKTEN MEN EDEN HADİSLER
عن أنس رَضِيَ اللَّهُ عَنْه قال: نَهىَ رسُولُ اللَّهِ عَنِ الشّرَابِ قَائِماً، قِيلَ ‘نَسٍ: فَا’كْلُ؟ قالَ ذلِكَ أشَدُّ، أوْ قالَ: أشَرُّ وَأخْبَثُ[. أخرجه مسلم والترمذي، وأخرجه أبو داود بدون ذكر ا’كل
1. (2245)- Hz. Enes (radıyallâhu anh): “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ayakta içmeyi yasakladı” demişti. Kendisine:
“Ya yemek? (Bu husustaki hüküm nedir)” diye soruldu.
“Bu daha şiddetle yasaktır!” dedi veya şöyle dedi.
“Bu daha şerli, daha kötü!” [Müslim, Eşribe 113. (2024); Tirmizî, Eşribe 11, (1880); Ebû Dâvud, Eşribe 13, )3717.]
وعن أبى هريرة رَضِيَ اللَّهُ عَنْه قال: قالَ رَسُولُ اللَّهِ : يَشْرَبَنَّ أحَدُكُمْ قَائِماً، فَمَنْ نَسِىَ فَلْيَسْتَقِئ [ أخرجه مسلم
2. (2246)- Ebû Hüreyre (radıyallâhu anh) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular:
“Sizden kimse sakın ayakta içmesin. Kim unutarak içerse hemen kussun.” [Müslim, Eşribe 116, (2026).]
AÇIKLAMA:
Son iki hadis, öncekilerin zıddına, ayakta yeyip içmeyi yasaklamaktadır. Bu mevzuda başka rivâyetler de mevcuttur. Şu halde yasak tenzihî bir kerâhet ifade etmektedir.
Cevap: bu hadis sahih mi?
@mir
< AYAKTA SU İÇMENİN HÜKMÜ
A) CEVAZ İFÂDE EDEN HADİSLER
1. (2241)- İbnu Abbâs (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’a zemzemden sundum, ayakta olduğu halde içti.”
[Buhârî, Eşribe 16, Hacc 76; Müslim, Eşribe 120, (2027); Tirmizî, Eşribe12, (1883); Nesâî, Hacc 165, (5, 237).]
Bir rivâyette: “Resûlullah Beytullah’ın yanında iken su istedi, ben ona bir kova getirdim” denmiştir.
Bir diğer rivâyette şu ziyade gelmiştir: “İkrime o gün (Resûlullah’ın) deve üzerinde olduğu hususunda yemin etti.”
2. (2242)- Tirmizî ve Nesâî’nin bir rivâyetinde şöyle denmiştir: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zemzemi ayakta içti.”
3. (2243)- İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: “Biz, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) devrinde yürürken yer,ayakta iken içerdik.” [Tirmizî, Eşribe 11, (1881); İbnu Mâce, Et’ime 25, (3301).]
AÇIKLAMA:
Müteâkiben (2245-2246. nci hadisler) görüleceği üzere, bir kısım hadisler yürürken yemeyi ve ayakta su içmeyi yasaklarken, bazı hadisler bunların cevazını ifade etmektedir. Âlimler rivâyetlerde ortaya çıkan bu farklı durum üzerine değişik fikirler ileri sürmüşler, münakaşalar etmişlerdir. Sadedinde olduğumuz İbnu Abbâs hadisini Buhârî’nin Kitâbu’l-Eşribe’de الشُّرْبُ قَائِماً “Ayakta içmek” şeklinde isimlendirdiği bir bâbta kaydetmiş olmasını İbnu Battal şöyle yorumlar: “Buhârî, bu başlıkta işaret eder ki, ayakta içmenin mekruh olduğunu ifade eden rivâyetler, nezdinde sahih değildir.” “Buhârî’ye göre ihtilaf halinde hüküm sabit olmaz” diyerek İbnu Battal’a katılmayanlar olsa da ayakta su içmeye veya yürürken yemeye âlimler haram dememişler, bu bâbta gelen nehyi kerahet-i tenzihiyeye hamletmişlerdir. Ayakta su içmenin cevâzıyla ilgili olarak Hz. Ali’den, İbnu Ömer’den, Sa’d İbnu Ebî Vakkas ve diğer bir kısım başka sahabilerden (radıyallâhu anhüm ecmaîn) rivâyetler gelmiştir. Hz. Enes’ in bir rivâyetine dayanan Hasan Basrî, İbrahim Nehaî ve Katâde gibi bazı selef büyüklerinden de ayakta su içmenin mekruh olduğu hükmü rivâyet edilmiştir.
Şu halde esas olan cevaz maal kerâhedir.
4. (2244)- İmam Mâlik’e ulaştığına göre Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali (radıyallâhu anhüm) ayakta oldukları halde (su) içiyorlardı.” [Muvatta, Sıfâtu’n-Nebî 13, (2, 925).]
AÇIKLAMA:
Burada büyük Sahabinin ayakta içtiği görülmektedir. Bu rivâyet, her ne kadar İmam Mâlik’in belâgâtından (yani muallak olarak zikrettiği) hadislerinden biri ise de hadis sahihtir, çünkü onun belağlarının sahih olduğunda ulema tahkike dayanarak ittifak etmiştir. Üstelik, başka sahabelerin de ayakta içtiklerine dair rivâyet gelmiştir. Sözgelimi, Muvatta’nın aynı bâbta kaydettiği örnekler arasında Abdullah İbnu Ömer, Abdullah İbnu Zübeyr’in de ismi geçer, bunlar da ayakta içmişlerdir. Ayrıca Hz. Âişe ve Sa’d İbnu Ebî Vakkas (radıyallâhu anhümâ)’ın da bunda bir beis görmediklerine dair rivayet mevcuttur.
Zürkânî, Hz. Ebû Bekr’in de ayakta su içtiğine dair Cübeyr İbnu Mut’im rivâyetini zikrettikten sonra şöyle der: “Bu rivâyette ayakta su içmenin kerâhetsiz cevazına dair delil vardır. Nitekim şu da sahih rivâyetlerden biridir:
“Benden sonra Hulefâ-i Râşidîn’in sünnetine uymanız gerekir. Onların sünnetine dört elle sarılın. Benden sonra bilhassa ikisine uyun: Ebû Bekir ve Ömer.”
B) AYAKTA YEYİP İÇMEKTEN MEN EDEN HADİSLER
1. (2245)- Hz. Enes (radıyallâhu anh): “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ayakta içmeyi yasakladı” demişti. Kendisine:
“Ya yemek? (Bu husustaki hüküm nedir)” diye soruldu.
“Bu daha şiddetle yasaktır!” dedi veya şöyle dedi.
“Bu daha şerli, daha kötü!”
[Müslim, Eşribe 113. (2024); Tirmizî, Eşribe 11, (1880); Ebû Dâvud, Eşribe 13, )3717.]
2. (2246)- Ebû Hüreyre (radıyallâhu anh) anlatıyor: “Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular:
“Sizden kimse sakın ayakta içmesin. Kim unutarak içerse hemen kussun.”
[Müslim, Eşribe 116, (2026).]
AÇIKLAMA:
Son iki hadis, öncekilerin zıddına, ayakta yeyip içmeyi yasaklamaktadır. Bu mevzuda başka rivâyetler de mevcuttur. Şu halde yasak tenzihî bir kerâhet ifade etmektedir.
Kütüb-i Sitte Muhtasarı ve Şerhi-İbrahim CANAN
Rivâyete göre, bir kere Hazret-i Alî (Kûfe mescidi’nin) geniş kapısına gelmiş ve orada ayak üzeri su içmişti. (Halkın şüphesini izâle için):
“Birtakım kimseler birisinin ayak üstünde su içtiğini fenâ görürler. Halbuki ben Nebî Salla’llahu aleyhi ve sellem’in benim içtiğimi gördüğünüz gibi su içtiğini gördüm” dedi. (Buhari-1899) >
Müslim içecekler bölümünün bu hadislerle ilgili açıklaması
Nevevî diyor ki: «Bu hadîslerin mânâsı bazı ulemaya müşkül görünmüş hattâ bu babda bâtıl sözler söylenmiş, daha da ileriye gidilerek bunların bazısını zayıf çıkarmak cüretkârlığında bulunulmuştur. Onlar hakkında bâtıl iddialar ileriye sürülmüştür ki, bizim bunları anmaya ni-yetimiz yoktur. Sünnetleri tefsir ederken bâtıl ve yanlış sözlerin yayıl-masında bir mânâ yoktur. Biz doğru olanı anlatacağız…» Bundan sonra Nevevî bazısı ayakta su içmekten men edildiğini, bazısı da bizzat Resûlüllah (SaîlAllahü Aleyhi ve Sellem)’in ayakta zemzem içtiğini bildiren bu hadîsler arasında işkâl ve zayıflık bulunmadığını, bilâkis hepsinin sahîh olduğunu söylüyor. Ve: «Bu hadîslerdekî nehiy kerâhet-i tenzihiyyeye hamledilmiştir. Resûlüllah (SallAllahü Aleyhi ve Sellem) ‘in ayakta iç-mesi ise caiz olduğunu beyân içindir. Binâenaleyh ne işkâl vardır, ne de tearuz!.. Bizini şu anlattığımızı kabul etmek aynen lâzımdır. Hadîsler ara-sında nesih veya başka bir şey iddia edenler fena halde hata etmişlerdir. Hadîslerin arasını bulmak imkânı varken neshe nasıl gidilebilir?» diyor.
Bu mevzuda Aynî de şunları söylemiştir: «Bilmiş ol ki, ayakta su içme hususunda birçok hadîsler rivayet olunmuştur. Bunlardan bir kıs-mı bunu men eder. Müslim bu hususta ayrıca bir bâb yapmıştır.» Aynî babımızın hadîslerine işaret ettikten sonra sözüne şöyle devam ediyor: «Bir kısmı da ayakta su içmeyi mubah kılar. Buhâri ‘nin ri-vayet ettiği ve hakkında bir bâb ayırdığı hadîsler bunlardandır.» Burada Aynî Hz. Alî ile İbn-i Ömer ‘den, Sa’d b. Ebî Vakkas’dan ve şâir bazı ashab-ı kiramdan ayakta su içmenin caiz ol-duğunu bildiren hadîsler rivayet etmiştir. Meselâ: İbn-i Ömer hadîsinde:
«Biz ResûlÜllah (SallAllahü Aleyhi ve Sellem) devrinde yolda giderken yemek yer; ayakta olduğumuz halde su içerdik» denilmektedir. Bu hadîsi Tirmizî rivayet ettikten sonra hasen sahîh garibdir, demiştir. Amr b. Şuayb’ın babasından, onun da dedesinden rivayet ettiği bir hadîste :
«Resûlüllah (SallAllahü Aleyhi ve Sellem) ‘in hem ayakta, hem de oturur-ken su içtiğini gördüm.» denilmektedir. Tirmizî bu hadîs hakkında da hasen’dir, demiştir.
Hâsılı Aynî ulemânın bu bâbda hadîslerin ihtilâfına göre ihti-lâfa düştüklerini söylemiştir. Binnetîce Hasan-ı Basrî, îbrahim Nehâî ve Katâde ayakta su içmenin mekruh oldu-ğunu söylemişlerdir. Bu kavil Hz. Enes’den de rivayet olunmuştur. Şa’bî, Saîd b. Müseyyeb, Tavus, Saîd b. Cübeyr ve Mücahid ayakta su içmekte bir beis görmemiştir. Bu kavil de İbn-i Abbâs, Ebû Hüreyre, Ömer b. Hattâb, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Zübeyr ve Âişe (RadiyAllahü anha) hazeratından rivayet olunmuştur.
Allahu Alem
Cevap: bu hadis sahih mi?
elif gibi…
Allah razı olsun abilerim.
bu yazılardan anladığım kadarıyla ayakta su içmek muallakta bir konu. ben suyumu, yiyeceğimi oturarak tüketmeye özen gösteriyorum.
( bildiğim kadarıyla ayakta su içmek sağlığı zararlı. )
muvahhidim
Kardeş;
mesele muallakta değil de ‘ayakta su içmek tenzihen mekruhtur’ desek daha doğru olur..! 🙂
elif gibi…
öyle olsun, teşekkür ederim 🙂