Mazi ve muzari fiillere örnek cümleler

a) Mazi Malum

b) Mazi Meçhul

MAZİ MALUM:

Mazi malum üç şekil üzere bulunur:

1) فَعَلَ kalıbında gelir. كَتَبَ gibi.

2) فَعِلَ kalıbında gelir. عَلِمَ gibi.

3) فَعُلَ kalıbında gelir. كَبُرَ gibi.

Üç şekli birbirinden ayıran ikinci harfin harekesidir. Birinci ve üçüncü harf üç şekilde de üstündür.

Dikkat:

Bir fiili mazi harekeli ise harekesine bakarak hangi kalıptan geldiğini anlarız. Eğer harekesi yoksa nasıl okunacağını sözlükten öğreniriz.

فَعَلَ kalıbında bulunan كَتَبَ mazifiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
كَتَبُوا كَتَبَا كَتَبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كَتَبْنَ كَتَبَتَا كَتَبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَتَبْتُمْ كَتَبْتُمَا كَتَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كَتَبْتُنَّ كَتَبْتُمَا كَتَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَتَبْنَا كَتَبْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعَلَ kalıbında bulunan ضَرَبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
ضَرَبُوا ضَرَبَا ضَرَبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ضَرَبْنَ ضَرَبَتَا ضَرَبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضَرَبْتُمْ ضَرَبْتُمَا ضَرَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ضَرَبْتُنَّ ضَرَبْتُمَا ضَرَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضَرَبْنَا ضَرَبْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعَلَ kalıbında bulunan فَتَحَ mazi fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
فَتَحُوا فَتَحَا فَتَحَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فَتَحْنَ فَتَحَتَا فَتَحَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَتَحْتُمْ فَتَحْتُمَا فَتَحْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فَتَحْتُنَّ فَتَحْتُمَا فَتَحْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَتَحْنَا فَتَحْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعِلَ kalıbında bulunan عَلِمَ mazi fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
عَلِمُوا عَلِمَا عَلِمَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
عَلِمْنَ عَلِمَتَا عَلِمَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
عَلِمْتُمْ عَلِمْتُمَا عَلِمْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
عَلِمْتُنَّ عَلِمْتُمَا عَلِمْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
عَلِمْنَا عَلِمْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعُلَkalıbında bulunan كَبُرَ mazi fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
كَبُرُوا كَبُرَا كَبُرَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كَبُرْنَ كَبُرَتَا كَبُرَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَبُرْتُمْ كَبُرْتُمَا كَبُرْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كَبُرْتُنَّ كَبُرْتُمَا كَبُرْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَبُرْنَا كَبُرْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعِلَ kalıbında bulunan حَسِبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
حَسِبُوا حَسِبََا حَسِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حَسِبْنَ حَسِبَتَا حَسِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْتُمْ حَسِبْتُمَا حَسِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حَسِبْتُنَّ حَسِبْتُمَا حَسِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْنَا حَسِبْتُ مُتَكَلِّمٌ

MAZİ MEÇHUL:

– Mazi meçhul fiili sadece فُعِلَ kalıbında bulunur.

– فَعُلَ kalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.

– Fakatفَعَلَ yahut فَعِلَ kalıbında bulunup ta müteaddi olan mazi malumların meçhulünü elde etmek için o mazi malumları فُعِلَ şeklinde okumalıyız.

Örnek: كَتَبَ mazi fiilin meçhulü كُتِبَ dir. عَلِمَ mazi fiilin meçhulü عُلِمَ dir.

فَعَلَ kalıbında bulunan كُتِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil

كُتِبُوا كُتِبَا كُتِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كُتِبْنَ كُتِبَتَا كُتِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كُتِبْتُمْ كُتِبْتُمَا كُتِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كُتِبْتُنَّ كُتِبْتُمَا كُتِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كُتِبْنَا كُتِبْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعَلَ kalıbında bulunan ضُرِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
ضُرِبُوا ضُرِبَا ضُرِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ضُرِبْنَ ضُرِبَتَا ضُرِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضُرِبْتُمْ ضُرِبْتُمَا ضُرِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ضُرِبْتُنَّ ضُرِبْتُمَا ضُرِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضُرِبْنَا ضُرِبْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعَلَ kalıbında bulunan فُتِحَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
فُتِحُوا فُتِحَا فُتِحَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فُتِحْنَ فُتِحَتَا فُتِحَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُتِحْتُمْ فُتِحْتُمَا فُتِحْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فُتِحْتُنَّ فُتِحْتُمَا فُتِحْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُتِحْنَا فُتِحْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعِلَ kalıbında bulunan عُلِمَ mazi meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil

عُلِمُوا عُلِمَا عُلِمَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
عُلِمْنَ عُلِمَتَا عُلِمَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُلِمْتُنَّ عُلِمْتُمَا عُلِمْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
عُلِمْتُنَّ عُلِمْتُمَا عُلِمْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُلِمْنَا عُلِمْتُ مُتَكَلِّمٌ

فَعُلَ kalıbında bulunan كَبُرَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!… Çünkü lazım fiillerdir.

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
yok yok yok مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
yok yok yok مُؤَنَّثٌ Dişil
yok yok yok مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
yok yok yok مُؤَنَّثٌ Dişil
yok yok yok مُتَكَلِّمٌ

فَعِلَkalıbında bulunan حَسِبَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!…

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
حَسُِوا حَسِبَا حَسِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حَسِبْنَ حَسِبَتَا حَسِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْتُمْ حَسِبْتُمَا حَسِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حَسِبْتُنَّ حَسِبْتُمَا حَسِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْنَا حَسِبْتُ مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

A- Fiili maziler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye en çok diligeçmiş zaman ile bazen de mişligeçmiş zaman ile tercüme edilir. Demek oluyor ki, hangisi daha uygun düşerse öyle tercüme edilir. Mesela كَتَبَ : yazdı yahut yazmış, كُتِبَ :yazıldı yahutyazılmış. Fiili maziler bazen de dua kipi anlamında gelir. Mesela رَحِمَ اللهُ : Allah rahmet etsin, قَتَلَ اللهُ : Allah öldürsün.

كَتَبَ : yazdı yahut yazmış

كُتِبَ : yazıldı yahut yazılmış

رَحِمَ اللهُ : Allah rahmet etsin

قَتَلَ اللهُ : Allah öldürsün

B- Fiili mazinin başına olumsuzluk edatı denilen مَا yahut لاَ gelirse, Türkçeye diligeçmiş veya mişligeçmiş zamanın olumsuzu ile tercüme edilir. Mesela: مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış, لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış.

مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış

مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış

لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış

لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış

Not: مَا ile لاَharflerinin çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili mazinin her çekiminin başına geçebilir. Ancak mazi menfinin مَا ile kullanılması daha çoktur.

Dikkat:

Ancak harfi cer veya zarf vasıtasıyla lazım fiillerden de meçhul yapılabilir. Örnek: غُشِىَ عَلَيْهِ (bayıldı),ذُهِبَ مَعَهُ (onunla gidildi) gibi.

a) Harfi cer vasıtasıyla lazım fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
غُشِىَ عَلَيْهِمْ غُشِىَ عَلَيْهِمَا غُشِىَ عَلَيْهِ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
غُشِىَ عَلَيْهِنَّ غُشِىَ عَلَيْهِمَا غُشِىَ عَلَيْهَا مُؤَنَّثٌ Dişil
غُشِىَ عَلَيْكُمْ غُشِىَ عَلَيْكُمَا غُشِىَ عَلَيْكَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
غُشِىَ عَلَيْكُنَّ غُشِىَ عَلَيْكُمَا غُشِىَ عَلَيْكِ مُؤَنَّثٌ Dişil
غُشِىَ عَلَيْنَا غُشِىَ عَلَىَّ مُتَكَلِّمٌ

b) Zarf vasıtasıyla lazım fiilin çekimi de şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil

ذُهِبَ مَعَهُمْ ذُهِبَ مَعَهُمَا ذُهِبَ مَعَهُ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ذُهِبَ مَعَهُنَّ ذُهِبَ مَعَهُمَا ذُهِبَ مَعَهَا مُؤَنَّثٌ Dişil
ذُهِبَ مَعَكُمْ ذُهِبَ مَعَكُمَا ذُهِبَ مَعَكَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ذُهِبَ مَعَكُنَّ ذُهِبَ مَعَكُمَا ذُهِبَ مَعَكِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ذُهِبَ مَعَنَا ذُهِبَ مَعِى مُتَكَلِّمٌ

Dikkat: Üstte her iki çizelgede de görüldüğü üzere lazım fiillerin meçhülleri harfi cer veya zarf vasıtasıyla tasrif edildiğinde müfred müzekker gaib çekimi değişmeyip ancak harfi cer veya zarfın bitiştiği zamirler değişir.
Fiili Muzari iki kısımdır:

1) Muzari Malum

2) Muzari Meçhul

Muzari malum üç şekil üzere bulunur:

1) يَفْعُلُ kalıbında gelir. يَكْتُبُ gibi.

2) يَفْعِلُ kalıbında gelir. يَغْسِلُ gibi.

3) يَفْعَلُ kalıbında gelir. يَعْلَمُ gibi.

Üç kalıbın birbirinden farkı yalnız üçüncü harfin harekesinden doğuyor. Yoksa birinci harf hepsinde üstün, ikinci harf hepsinde sakin, dördüncü harf hepsinde ötredir.

Dikkat:

Bir fiili muzari harekeli ise harekesine bakarak falan şekildedir, deriz. Fakat harekesi yoksa hangi şekilde okunacağını sözlüğe bakarız.

MÜZARİ MALUM

يَفْعُلُ kalıbında bulunan يَكْتُبُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يَكْتُبُونَ

يَكْتُبَانِ

يَكْتُبُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَكْتُبُونَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَكْتُبُ

اَكْتُبُ

مُتَكَلِّمٌ

يَفْعِلُ kalıbında bulunan يَغْسِلُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يَغْسِلُونَ

يَغْسِلاَنِ

يَغْسِلُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَغْسِلْنَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَغْسِلُونَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَغْسِلْنَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَغْسِلُ

اَغْسِلُ

مُتَكَلِّمٌ

يَفْعَلُ kalıbında bulunan يَعْلَمُ muzari filin çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يَعْلَمُونَ

يَعْلَمَانِ

يَعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَعْلَمْنَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَعْلَمُونَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَعْلَمْنَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمِِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَعْلَمُ

اَعْلَمُ

مُتَكَلِّمٌ

MÜZARİ MEÇHUL

Müzari meçhul yalnız bir şekilde bulunur ki, o da يَفْعَلُ kalıbındadır.

Şu halde;

يَكْتُبُ muzari fiilin meçhulü يُكْتَبُ ,

يَغْسِلُ muzari fiilin meçhulü يُغْسَلُ ,

يَعْلَمُ muzari fiilin meçhulü يُعْلَمُ , kalıbından gelir.

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُكْتَبُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يُكْتَبُونَ

يُكْتَبَانِ

يُكْتَبُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُكْتَبْنَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُكْتَبُونَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُكْتَبْنَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُكْتَبُ

اُكْتَبُ

مُتَكَلِّمٌ

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُغْسَلُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يُغْسَلُونَ

يُغْسَلاَنِ

يُغْسَلُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُغْسَلْنَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُغْسَلُونَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُغْسَلْنَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُغْسَلُ

اُغْسَلُ

مُتَكَلِّمٌ

يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُعْلَمُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:

جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil

يُعْلَمُونَ

يُعْلَمَانِ

يُعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُعْلَمْنَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُعْلَمُونَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُعْلَمْنَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُعْلَمُ

اُعْلَمُ

مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

1- Fiili muzariler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye şimdiki zaman veya geniş zaman ile tercüme edilirler. Eğer bir işe başlamışız da henüz bitmemiş ve devam ediyorsa şimdiki zaman ile, eğer görünürde başlanmış bir iş yoksa geniş zaman ile tercüme edilir. Örnek: يَكْتُبُ kelimesi yazıyor yahut yazar ; يُكْتَبُ kelimesi de yazılıyor yahut yazılır şeklinde tercüme edilirler.

2- Fiili muzarinin başına istikbal: gelecek edatı denilen سَ , yahut سَوْفَ geçerse, Türkçeye gelecek zaman ile tercüme edilir. Örnek: سَيَكْتُبُ (yazacak), سَيُكْتَبُ (yazılacak); سَوْفَ يَكْتُبُ (yazacak), سَوْفَ يُكْتَبُ (yazılacak), gibi. Bu سَ ve سَوْفَ çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.

3- Fiili muzarinin başına لاَمُ مَفْتُوعَة (lamı meftuha – üstün lam) gelirse, Türkçeye şimdiki zaman ile tercüme edilir. Örnek: لَيَكْتُبُ (yazıyor), لَيُكْتَبُ (yazılıyor), gibi. Bu لَ harfi çekimde hiçbir değişiklik getirmeden fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.

NEFY-İ HAL (MUZARİİ MENFİ)

Fiili muzarinin başına مَا geçerse (Nefyi hal) olup Türkçeye şimdiki zamanın olumsuzu ile tercüme edilir. Örnek: مَا يَكْتُبُ (yazmıyor), مَا يُكْتَبُ (yazılmıyor), gibi.

Bu مَا çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her sigasının başına geçebilir.

NEFYİ İSTİKBAL NEFYİ MUZARİ

Fiili muzarinin başına لاَ geçerse Sibeveyh’e göre (Nefyi İstikbal) olup Türkçeye geniş zamanın olumsuzu iler tercüme edilir.

لاَ يَكْتُبُ (yazmaz), لاَ يِكْتَبُ (yazılmaz) gibi. Fakat İbni Malik’e göre (Nefyi Muzari) olup Türkçeye geniş zamanın olumsuzu veya şimdiki zamanın olumsuzu ile tercüme edilebilir.