Terbiye {islamda terbiye}
Hoca
TERBİYE
Yetiştirme, kabiliyetlerini geliştirme, eğitim; bilgi, saygı ve edep öğretme; iyi ahlak, nezâket, görgü, hafif ceza verme, alıştırma, talim, eğitim ilmi, pedagoji ve bazı yemeklere konulan bir çeşit salça gibi manalar için kullanılır.
Eğitimle uğraşan eğitimci, pedagog ve mürebbilere de terbiyeci denir.
Terbiye arapça bir kelimedir ve "rabba" fiilinin masdarıdır. Terbiye’ye benzeyen çeşitli kelimeler de aynı şekilde "rabbe" fiilinden türemişlerdir.
Terbiye ile aynı kökten gelen ve Kur’an’da yüze yakın yerde geçen "Rabb" kelimesi, Allah’ın sıfatıdır. Sahib, malik ve idâreci gibi manalar için kullanılır. Aynı zamanda terbiye manasına da gelir. Terbiye ile aynı anlamda olan bu "Rabb" kelimesinin bulunduğu ayetlerden birinin manası Şöyledir:
"Alemlerin Rabb ‘ı (terbiye edip yetiştiricisi) Allah’a hamd olsun" (el-Fatiha, 1/1).
Terbiye, bir nevi herhangi bir şeyi kademe kademe, tedric ile kemâline eriştirmektir. Kainattaki bütün varlıkların terbiye görme ve kemâle erme kanunları vardır. Bu kanunların sahibi, hakimi, idâreci ve yöneticisi de, hiç şüphesiz Yüce Allah’tır (el-İsfahânî, el-Müfredât, İstanbul, 1986, s. 269 vd.; Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, 1971, I, 62 vd.).
İslâm dini, insan terbiyesine son derece önem vermiştir. Kur’an ve sünnet ölçüleri içinde terbiye edilen, ona göre hareket eden insan, meleklerden daha üstün olan bir makama yükselmiş kabul edilir. İslâm terbiyesinden mahrum olan, nefsine, şehevi duygularına ve maddi menfaatına göre hareket edenler de, hayvanlardan daha aşağı olan bir dereceye düşmüş olurlar. Onun için ilk peygamber Âdem (a.s)’dan son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.)’e kadar, bütün peygamberlerin ana gayesi, insanları tevhid inancı ile terbiye etmektir. Bu, daima insanları iyi ve güzel şeylere götürür. Hedef, insanları iyi ve faydalı olan şeylerle eğitip terbiye etmektir (Muhammed Kutup, Menhecu’t-Terbiyeti’l-İslâmiyye, Beyrut 1982, s. II vd.).
Günümüzde terbiye yerine eğitim kelimesi kullanılmaktadır. Bu iki kelime bir bakıma eş anlamlıdır. Eğitimle ilgili çeşitli kitap ve araştırmalar yazılmıştır.
Yukarıda belirtildiği gibi, bütün peygamberler, insanları eğitmek, terbiye etmek için gönderilmişlerdir. Peygamberler insanları eğitirken, en güzel metodları takib etmişlerdir. İnsan eğitiminde en güzel metod, peygamberlerin metodudur. Onlar bu yolda sabır, doğruluk, dürüstlük, adalet ve benzeri bütün hususlarda örnek insanlar olarak hareket etmişlerdir. Yüce Allah Kur’an’da, peygamberlerin insanları eğitip terbiye etmeleri hakkında şöyle buyurmuştur:
"Nitekim kendi içinizden, size ayetlerimizi okuyan, sizi temizleyen, size kitap ve hikmeti ve size bilmediklerinizi öğreten bir resul gönderdik" (el-Bakara, 2/151 ) .
Bu ayette geçen tezkiye, ta’lim, hikmet ve bilmediklerini öğretme kelimeleri, alimler tarafından çeşitli şekillerde yorumlanmışlardır; genellikle eğitim ve terbiye manasında kabul edilmişlerdir (el-Maverdi, en-Nuketu ve’l-Uyûnu, Beyrut 1992, I, 208).
Terbiye denince, daha çok çocuklar akla gelir. Eğitim ve terbiye genellikle onları ilgilendirir. Onun için Yüce Allah, inanan insanları bu hususta uyarmış, aile fertlerini kötü şeylerden koruma ve iyi şeyleri işleme hususunda eğitmelerini istemiştir.
"Ey inananlar, kendinizi ve aile fertlerinizi bir ateşten koruyun ki, onun yakıtı insanlar ve taşlardır (et-Tahrim, 66/6).
Hz. Muhammed (s.a.v.) çocuk terbiyesi üzerinde önemle durmuştur.
"Hiç bir baba çocuğuna güzel terbiyeden daha iyi bir hediye veremez (Ali Nasıf, et-Tac, Beyrut 1961, V, 8).
"Bir adamın çocuğunu eğitip terbiye etmesi maddi (içerikli) sadakalar dağıtmasından daha hayırlıdır" (Ali Nasif, et-Tac, V, 8).
Başka bir hadiste de, Resulullah (s.a.v.): "Hepiniz çobansınız ve hepiniz çobanlığınızdan mes’ulsunuz (Muhammed b. Allan, Delilu’l-Falihin, Mısır 1871, II, 132) diyerek, her anne-babanın çocuğunu eğitip terbiye etmesine işâret etmiştir.
Terbiyeye bu derece önem veren İslam dini, insanların ruh akıl ve cisminin eğitim ve terbiyesi için, bir çok emir ve yasaklar koymuş ve bunlara uyulması için de, çeşitli müeyyideler tespit etmiştir. islâmın koyduğu terbiye kurallarına uygun hareket eden insanlar, dünya ve ahirette huzur ve saâdete ererler.
Nureddin TURGAY
Cevap: Terbiye
caferi
Dinimizde terbiye hakkında kısa bilgi
Yüce dinimiz bütün emir ve yasaklarıyla, inanç, ibadet ve amelleriyle insanın her iki dünyada mutlu olmasını hedeflemiştir. Bu amaçla, okuma-yazma bilmeyen ve cahilliğiyle övünen bir topluma gönderilen Peygamberimizin Allah’ın lütfuyla böyle bir toplumdan son derece faziletli ve medenî bir nesil çıkartması insanlık tarihinin en müstesna vakıalarından biridir. Bu durum aynı zamanda en zalim insanların bile örnek bir eğitimle nasıl olgun birer şahsiyet olabileceklerini bizlere göstermiyor mu?
Kur’ân-ı Kerîm okumaya, öğrenmeye, yazmaya büyük önem vermiştir. Nitekim ilk inen âyetlerde okumaktan, kalemden, yazıdan söz edilmektedir [3]. Cenâb-ı Allah okuyan, öğrenen ve öğrendiklerini uygulayan kimseleri övmüş ve onları diğer inananlardan üstün tutmuştur
Cevap: Terbiye {islamda terbiye}
Hoca
islamda terbiye konusu
Her müslüman dünya ve âhireti için kendisine lazım olan bilgileri elde etmekle yükümlüdür. İlim ve bilgilenme faaliyeti ile ilgili Kur’an’da 750 civarında âyetin geçmesi konuya verilen ehemmiyete işaret etmektedir. Cenâb-ı Allah bize Rabbim! İlmimi arttır [5] diye yakarmamızı öğütlemektedir. Ancak şunu da unutmamalıyız ki, bütün nimetler gibi bilginin de dünya ve âhiret hayatımıza faydalı olması gerekir. Nitekim Peygamber Efendimiz bir duasında faydası olmayan bilgiden Allah’a sığınmıştır. Yine Efendimiz Bilen, bildiklerini uygulayan ve başkalarına öğreten kimse melekler arasında büyük diye anılır buyurmaktadır.
Allah Teâla savaş halinde bile ilim sahiplerinden cepheye gitmeyip toplumu aydınlatma görevine devam etmelerini istemiştir .
Eğitimde ilk dönemin ne kadar önemli olduğunu uzmanlar anlatıyorlar. Bu dönemde çocukları ihmal etmenin acı sonuçlarını yaşayanlarımız az mı? Çocuk ilk eğitim ve terbiyesini ailede alır, bu itibarla anne-babalar çocukların ilk öğretmenleridir. Anne-babalar bazı şeyleri çocuğuna öğretebilecek seviyede değilse onları öğretecek birilerini bulmakla sorumludur. Anne-babanın mesuliyeti çocukları okula göndermekle bitmez. Aile çocuğuna bazı ahlâkî ve dinî bilgileri ve millî kültürümüzü, örf ve adetlerimizi öğretmeli, öğrenecekleri ortam ve şartları hazırlamalıdır. Her birimiz sorumluluk taşıyan aile fertleriyiz. Hepimiz bizden sonraki nesillere iyi şeyler kazandırma imtihanı veriyoruz. Sonraki nesillerden iyi şeyler beklemek onlara ne kadar iyi örnek olduğumuza da bağlıdır.
Bugün genç nesillerde yaygınlaşan sigara, alkol, uyuşturucu gibi zararlı maddelerle, her türlü şans oyunları, kumar ve cinsel sapmalar gibi olumsuzluklarla mücadelede hepimize görevler düşmektedir.
Ancak bu mücadelede en büyük görev toplumu eğitme konumundaki ilim adamlarına, daha çok da eğitimcilere düşmektedir.
islamda terbiye, islamda terbiye nedir