Ahlak değişir mi?
find
Ahlak nedir? Ahlakın değişkenliği var mıdır?
Ahlak değişir mi?
Cevap: Ahlak değişir mi?
Darusselam
Ahlak nedir? Ahlakın değişkenliği var mıdır?
Ahlak değişir mi?
Huylar, seciyeler, mizaçlar, anlamında bir kavram. Hulk, hulûk kelimelerinin çoğul şeklidir. Hulk veya hulûk insanın beden ve ruh bütünlüğü ile alâkalıdır. Ahlâk bu çerçeve içinde, "insanın bir amaca yönelik olarak kendi arzusu ile iyi davranışlarda bulunup kötülüklerden uzak olmasıdır" şeklinde tanımlanabilir.
İnsanın yaratılışında iyiye de, kötüye de temayüller vardır. İyi temayüllerin göstergesi güzel ahlâk, kötü temayüllerin göstergesi de kötü ahlâktır.
Ahlâk ve huy dediğimiz şeyin değişken olup olmadığı, onun doğuştan ve irsi (genetik) olup olmadığına bağlıdır. İbn Miskeveyh’e göre, huyların bir kısmı insan yapısının temelinden gelir. Bir kimsenin fazla korkak ve güleç olması gibi. Diğer bir kısmı âdet ve alışkanlıkla kazanılır. İnsan bir şeyi düşünüp taşınır, sonra onu sürekli olarak yaparsa, o şey, onun melekesi ve huyu haline gelir. Gazali ve İbn Arabi de değişen-değişmeyen, doğuştan edinilen huylar ayrımını yaparlar.
Doğuştan gelen mizaç/huy değişmez. Ama âdet ve alışkanlıkla edinilen huylar değişir.
Bazılarına göre huyların doğuştan olup olmaması söz konusu olmaz. Her insan âdet, alışkanlık, tekrar, idman ve eğitim yoluyla kısa veya uzun sürede az çok huyunu değiştirebilir, yeni huylar kabul edebilir. Çünkü, insan yeni huylar kabul etmeye müsait bir varlıktır. (İbn Miskeveyh, Tehzibu’l-ahlâk, Kahire, 1320, 24-26)
Genellikle, Müslüman alimler doğuştan gelen ve değişmeyen, edinilen ve değişebilen şeklinde huyları ikiye ayırırlar (bk. Gazali, İhya, III, 54; İbn Arabi, el-Fuhatu’l-mekkiyye, II, 309) Bunlara göre insanın hilkatinde, fıtratında, cibilliyetinde, tabiatında, mizacında, seciyesinde, tînetinde, hamurunda ve mayasında bulunan ve doğuştan gelen bazı huylar genetiktir, irsidir. İnsan bedeninin, nasıl belli temel nitelikleri varsa ve bunlar doğuştan geldiği için değiştirilemiyorsa, insan ruhunun da doğuştan gelen belli bir şekli vardır ve bu kökten değişmez. Allah’ın yaratışında değişme yoktur (Rum, 30/30); …Rabbimiz her şeye hilkatini varoluş şeklini ve özelliğini veren, sonra da doğru yolu gösterendir (Taha, 20/50); Rab takdir edip yol göstermiştir… (A’la, 87/3) gibi ayetlerde, huyun özünde değişmeyen yönüne işaretler vardır.