Fatiha Suresi 5. Ayet :”İyyake nabüdü ve iyyake nestaıyn”

Sadece sana kulluk ederiz ve bunun farkındalığı için yardımını niyaz ederiz. (El Esmâ ül Hüsnâ anlamlarını açığa çıkarmak suretiyle tüm yaratılmışlar olarak sana kulluk etmekteyiz ve bunun farkındalığına ermemiz için yardımını isteriz.) (A.Hulusi)

Ancak sana ederiz kulluğu, ibadeti ve ancak senden dileriz yardımı, inayeti. (Ya Rab!). (Elmalı)

İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn Artık böyle sıfatlarla bu özellikleri ile tanıdığınız Allah’a nasıl davranırsınız ey insan,

Nasıl davranmam gerekir? Yahutta insan; Ya Rabbi tamam. Seni şimdi tanıdım, Sen Allah’sın, Sen Rab ‘sın, Sen Rabbül alemin ‘sin. Sen Rahman ‘sın, Sen Rahim ‘sin, Sen din gününün, hesap gününün tek hakimisin. Peki ne yapayım ya rabbi diye sormuş gibi adeta; Şunu söyle kulum; İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn

Yalnız sana ibadet ederiz. Yalnız sana kulluk ederiz, Yalnız senden yardım isteriz.

Bu Adeta yukarıda ki ayetlerin bir hitamı, bir toparlaması, bir hüküm cümlesi gibi. Adeta yukarıdaki ayetler sırf bu sözü söyletmeye hazırlamak için. Fatihanın bundan önceki ayetleri sırf bize bu sözü söyletmek içindi. Eğer bir Zat’ki Allah ise, Rab ise, Alemlerin Rabbi ise üstelik, bununla da yetinmeyip Rahman ise, özünde merhamet sahibi ise, şefkatli ise ve insanlara davranışında da merhametli ise. Yine ebedi mahkemenin de hakimi ise, ey insan senin ona nasıl davranman gerekir?

İşte şöyle davranman gerekir; İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn

Yalnız ona tapman, yalnız ondan yardım istemen. Böyle olan bir Allah’ı bırakıp ta başkasından yardım istenir mi? Bu özellikleri taşıyan bir Rab bırakılır da başkasına kulluk edilir mi demektir aynı zamanda. İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn

Tabii bu tevhidin özünü ifade eden bir ayettir. Adeta; La ilahe illAllah kelime i tevhidinin tefsiri gibidir bu. İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn. İşte tevhit kelimesi aslında bu ayetin bir devamı olarak söylenmelidir. Yalnız sana tapar kulluk eder, yalnız senden yardım isteriz. Çünkü; Lâ ilâhe illAllah Allahtan başka ilah yoktur. Birbirini bütünler. Onun için Tevhidin özünü açıklayan bir tefsirdir. Şerh dir bu ayet.

Şirkin her türünü inkar etmek demektir bu ayeti okumak, çünkü gramer olarak ta iyyake mefuldür tümleçtir. Arap dilinde, Arap dil yapısına göre sentaksına göre tümleçler sonra gelir. Ama bu ayette tümleç, yüklem ve özneden sonra gelmesi lâzım gelirken, yüklem ve özneden önce gelmiş. Niçin? Yalnız sana manasını vermek için. Yalnız sana kulluk eder, yalnız senden yardım dileriz.

Şirki reddetmektir bu. Şirkin her türünü. Şirk sadece putlara tapmak anlamına gelmez. Allah’a verdiğiniz, Allah’a karşı sorumlu olduğunuz, Allah’a karşı yapmanız gereken bir şeyi, ondan başka birine karşı yaparsanız. onu o konuda Allah’a ortak koşmuş olursunuz. Allah’ın her isim ve sıfatında bu tevhidi, insanın bizatihi hem fikri hem fiili hem kavli hem kalbi olarak yaşaması gerekiyor ki. Muvahhit bir Müslüman olsun.

Muvahhit bir Müslüman tevhidi sadece kalbinde değil, hayatında, eyleminde ve her bir işinde, düşüncesinde duygusunda gösteren, yaşayan bir insandır. Onun için tevhit komple bir hayat biçimidir. Bir yaşam tarzıdır. Bir yaşam standardı dır. Onun için tevhidi sadece Lâ ilâhe İllAllah olarak adlandırmak, şirki de sadece putlara tapmak olarak adlandırmak kadar sakattır. Ne şirk sadece puta tapmaktır, ne de tevhid sadece Lâ ilâhe İllAllah cümlesini söylemektir. Bu cümle tevhidin uzun bir listesinin altına imza atmaktır. Şirkte en gizlisi gece vakti kara bir karıncanın, kara bir taş üstünde yürüyüş izine, ayak sesine benzer bir şekilde, en gizlisi işte bu kadar seçilemeyecek bu kadar fark edilemeyecek kadar çeşitleri olan bir hadisedir şirk. Onun için şirk deyince aklımıza, gözümüzün önüne sadece belli taştan yontularak tapmak gelmemeli. Bunun çok çeşidi olduğunu ve bunun en gizlisinin, peygamberin hadisinde tarif ettiği gibi gece vakti kara taşın üstünde yürüyen kara karıncanın ayak izinden daha gizli olabildiğini unutmamak gerekiyor.

Bu nokta da inanan bir insan, Allah’tan başkasına elbette ki tapamaz. Lakin Kur’an da başka ayetler görüyoruz şöyle; ..la tagbudus şeytan. (Yasin/60) diyor mesela ayet.

Şeytana kulluk etmeyin. Bu ayetin ifadesinden, bağlamından anlıyoruz ki, aslında ayette şeytana kulluk etmeyin denilen kimseler, Şeytana tapan yezidiler falan değil, bunlar tamamen Allah’a inanan, hatta müminler. Niçin müminlere şeytana kulluk etmeyin, şeytana tapmayın denilsin ki. Şeytana itaat etmek, onun dediğini yapmak; şeytana kulluk etmek olarak adlandırılıyor ayette. Onun için bir şeye kayıtsız şartsız itaat etmek O’na kulluk etmek olarak adlandırılıyor. Buradan yola çıkarak şunu söyleyebiliyoruz. Kayıtsız şartsız itaat edilecek tek otorite Allah’tır. Biz bunu çıkarıyoruz buradan.

Yine kulluk etmenin bir başka biçimini asr-ı saadette yaşanmış bir olaydan anlıyoruz, Adî bin Hatem Hıristiyan bir papaz iken Müslüman oluyor. Peygamberin yanına bir kez geldiğinde peygamber şu ayeti okuyor.;

İttehazu ahbarahüm ve ruhbanehüm erbabem min dunillahi (Tevbe/31) Onlar ahbarlarını, papazlarını, hahamlarını, din adamlarını Allah dışında, Allah’ı bırakıp rab edindiler, rabler edindiler.

Adi bin Hatem peygambere diyor ki;

– Aman Ya resulAllah, biz onlara secde etmiyordu ki, biz onlara ruku etmiyorduk, namaz kılmıyorduk ki.

Peygamberimiz hemen açıklıyor.

– Yoo..! Bu demek değil ki.

Diyor tapmak. İşte yanlış bir tapma anlayışını orada düzeltiyor. Yani tapmak sadece onun önünde yere kapanmak değil. Ne peki..?

– Onlar size bir şeyi yasaklıyor, siz de ona uyuyordunuz.

Onlar Allah’ın yasakladığı bir şeyi size serbest kılıyor, siz de ona tabi oluyordunuz. Allah’ın serbest kıldığı bir şeyi size yasaklıyor ona tabi oluyordunuz. Yani onları emir ve nehiyde otorite olarak görüyordunuz. Onları; sizin hayatınızın ilkelerini belirleme de otorite olarak görüyordunuz. İşte bu onları rab edinmektir.

Peygamberin yaptığı bu tefsir bize şunu gösteriyor. Yani bir başkasına kulluk etmek, bir başkasını Rab olarak görmek sadece firavun ve Nemrut’un yaptığı gibi ben en büyük tanrıyım demesi gerekmiyor. Ya da onun önünde insanların secdeye kapanması gerekmiyor. Onu sadece Allah’ın sahip olduğu otoriteyi, ona vermek, onu O otoriteye ortak etmek, ona tapmak anlamına geliyor. İşte bu manada da; İyyake na’büdü ve iyyake nestaıyn

Aslında sevgili dostlar fatihanın ; her namazın her rekatında okunmak zorunda olması bize şu ruhu vermek için;

Ey insanlar.! Fatihanın ifade ettiği gerçekleri her gün o kadar çok ihlâl ediyorsunuz ki, bu gerçekleri günde bu kadar çok hatırlamaya muhtaçsınız. Çünkü bu kadar çok unutuyorsunuz. Onun için hayatınızın her anında siz Allah’a kulluğu ihlâl ediyorsunuz. Hayatınızın her anında siz bu gerçekleri unutuyorsunuz. Onun için de bir günde namaz kılan bir Müslüman en azından 17 kez, eğer nafileleri ile beraber hesap edersek 40 küsur kez fatihayı okuyor ve bununla Rabbi sin’e İman tazeliyor. Aslında bir bilinç uyandırmak içindir. Kuru kuru bir tekrar değildir fatiha.

Ama heyhat, bugün Allah’ın ne dediğini anlamayan insanlar bir ömür boyu değil günde 40 küsür kez bir ömür boyu binlerce okudukları fatiha’dan habersiz yaşıyorlar. Namazda Fatihayı okuduğu halde, namazdan çıkar çıkmaz fatihayı yalanlayacak bir yığın iş yapıyorlar. Bunun da sebebi öncelikle fatihanın ruhunu anlamadıklarıdır. Önce lafsını anlamıyorlar. Sonra Allah’ın ne dediğini anlamıyorlar. Daha sonra da Allah’ın ne demek istediğini anlamıyorlar. Hem ne dediğini, hem de ne demek istediğini anlamıyorlar. Hem lafzı, hem manayı anlamıyorlar. İşte bunun için de kıldıkları namaz hayatlarında bir şey değiştirmiyor. Oysa ki o namazlar bir zamanlar bir neslin hayatını değiştirmişti. O namazlar değil bir nesli, bir dünyayı değiştirmişti.

Hatırlayın, çölün ortasında bir avuç yiğit insan işte bu fatiha ile yeryüzüne bir güneş gibi doğan İslam’ın taşıyıcılığını yapıyordu. Onların hayatlarında bir şeyleri değiştiren fatiha, niçin bizim hayatımızda değiştirmedi sorusunu her Müslüman’ın sorması gerek.

[Ek bilgi; Bu şükür makamıdır. Başka bir ifade ile sadece sana kul olduğumuzu ikrar eder, yalnız sana sığınırız. Senin hiçbir ortağın yoktur. Benim senin karşında ki konumuma indirdiğin kimselere karşı yardım isterken de sadece sana yönelirim, başkasına değil. Ben de onlara kendi sayemde değil, senin sayende yardım ederim. Dolayısıyla gerçekte yardım eden sensin, ben değil. Böylelikle tümel kul bu ayetle Allah hakkında ortaksızlığını ispatlar. [İbn. Arabi- F.ç Mekkiyye/c-1 s-327.)]