Musikide makamlar ve ruhsal etkileri
#UguR
Musikide makamlar ve ruhsal etkileri
Hepimiz biliyoruz ki, "müzik ruhun gıdasıdır" denilegelmiştir. Şu anda her ne kadar değişik tarzlarda müzik türleri revaçta olsa da, uzun ömürlü olmadıklarını, bir müddet sonra unutulduklarını biliyoruz. Tercih eden gençler zevk aldıklarını savunsalar da bu tartışılabilir. Türk Musikisini inceleyecek olursak, bilimsel başlangıcını 10.Yüzyıla dayandırabiliriz. Türk Musikisi enstrümanlarını ise bilimsel olarak ilk defa Farabi’nin açıklayıp geliştirdiği biliniyor. Farabi musikide kullanılan makamların, günün değişik saatlerinde insanlar üzerindeki etkilerini açıklayan bir cetvel hazırlamıştır. Farabinin üstad derecesinde saz çaldığı ve Türk Musikisini açıklayanların en büyüğü olduğu söylenir. Ölümünden 30 yıl sonra dünyaya gelen matematik, fizik ve tıp bilgini İbni Sina, en ünlü eseri Kitabu’l Şifa nın 1.bölümünü tamamen müziğe ayırmıştır. Farabi (870-950) ve İbni Sina (980-1037) dan sonra Türk Musikisi 200 yıllık bir sessizliğe girmiş ve bu sürede Safiuddini Urmevi, Sultan Veled ve Abdülkadir Meragi gibi bestekarlar günümüzde de kullanılan pek çok makamı tertip etmişlerdir. Anadoluda tarikatların kurulmasıyla da Tekke Musikisi de denilen dini musiki de gelişmiştir. Çok geniş olan bu konuyu bu kadarcık kısa bir tanımla bırakarak, Osmanlı döneminde ve hatta günümüzde dahi tedavi amaçlı kullanılan bu makamların (denenmiş) ruhsal etkilerini açıklamaya çalışalım.
NİHAVEND MAKAMI: Öğleden sonra, ikindi zamanı etkisi fazladır. Kan dolaşımı, karın bölgesi, kalça, uyuk ve bacak bölgelerine etkilidir. Kulunç, bel ağrısı ve tansiyon rahatsızlıklarına faydalıdır. Kuvvet ve barış duygusu verir. Akıl hastalarına etkili olduğu konusunda önemli bilgiler vardır. En eski makamlardandır.
RAST MAKAMI: Gece yarısı ve seher zamanlarında etkisi en fazladır. Soğuk organlar olan kemik, beyin ve yağlara etkilidir. Fazla uyumayı engeller. Düşük nabzın yükselmesine yardımcı olur. Özellikle çocuk bünyesinde nem hakim olduğu için; bu nedenle oluşan dengesizlikleri düzeltir. Akıl hastalarına iyi geldiği söylenir. Gündüz ve Salı günleri Özellikle etkilidir ve tedavi değeri yüksek dört esas makamdan birisidir. Sefa, beşe, iç huzuru ve rahatlık verir. Felç için iyidir, başa ve göze etkilidir. Kaslara tesiri vardır. En eski makamlardandır. Farsça "doğru" "dosdoğru" "sağ" ve "gerçek" demektir. Spazmı çözücü özelliği nedeniyle spastik ve otistik hastaların tedavisinde yararlıdır.
HÜSEYNİ MAKAMI: Sabah ve öğle arası en etkilidir. Güzellik, iyilik, sessizlik, rahatlık verir ve rahatlatıcı özelliği vardır. Karaciğer, kalp ve ruhların iltihabını söndürür ve yok eder. Mide hararetini giderici özelliği vardır. Sıtma hastalığına iyidir. Barış duygusu verir. İç organlara etkilidir. Tabiat ile birleştirir. İçindeki, gizli pentatonik (beş sesten oluşan) yapı sebebiyle, kendine güven ve kararlılık duygusu verir; bundan dolayı otistik ve spastik hastalara faydalıdır.
HİCAZ MAKAMI: Yatsıdan sabaha kadar olan zamanda etkisi en fazladır. Kemiklere, beyne ve çocuk hastalıklarına tedavi edici etkisi vardır. Üro-genital sisteme ve böbreklere etki gücü fazladır. Alçak gönüllülük duygusu verir. Düşük nabız atımını yükseltir ve göğüs bölgesi diğer önemli etki alanıdır.
ACAMAŞİRAN MAKAMI: Seherden kuşluk vaktine (güneşin ilk ışıkları ile mızrak boyu yükseldiği zaman aralığı) kadar etkilidir. Kemiklere ve beyne etkilidir. Vucutta yağ dengesine yardım eder. Yaratıcılık duygusu ve ilham verir. Durgun düşünce ve duyguları canlandırır. Hanımlarda doğumu kolaylaştırır. Anne karnındaki çocuğu yanlış duruşlarını düzelmesine yardım eder. Ağrı giderici ve spazm çözücü özelliği vardır. Lezzet verir, gevşemeye yardımcı olur.
UŞŞAK MAKAMI: Kuşluk ve ikindi arası etkilidir ama özellikle Perşembe günü daha etkilidir. Kalp, ayak rahatsızlıklarına faydalıdır. Gülme, sevinç, kuvvet ve kahramanlık duyguları verir. Derin aşk ve mistik duyguların ifade vasıtasıdır.
SEGAH MAKAMI: Kuşluktan ikindiye kadar olan zamanda etkilidir. Hararetten meydana gelen şişmanlık, uykusuzluk, yüksek nabız, kalp, ciğer ve kas rahatsızlıklarına faydalıdır. Beyin böronlarına etkisi vardır. Mistik duygular oluşturur.
SABA MAKAMI: Seher vakti en etkilidir. Şecaat (yiğitlik), cesaret, kuvvet ve rahatlık verir.
NEVA MAKAMI: Kuşluk-ikindi arası etkilidir. Göğsün sağ tarafına, böbreklere, omurilik, kalça ve uyluk bölgelerine etkisi vardır. Üzüntüyü giderir ve lezzet verir. Gönül okşayan makam adıyla bilinir. Kötü fikirleri kovduğu, cesaret ve yiğitlik verdiği, gönül sevinci oluşturduğu ileri sürülür. Kuvvet ve kahramanlık duyguları meydana getirir. Akıl hastalarının tedavisinde faydalıdır.
IRAK MAKAMI: Cuma günü ve gecesi etkilidir. Menenjit, beyin ve akıl hastalıklarına faydalıdır. Omuz, kol, sol kol ve ellere etkilidir. Başın üst tarafına etkisi belirtilmektedir. Lezzet verir, düşünme ve kavrama konusunda etkilidir. Korku gidericidir. Saldırganlığı önleyici ve nevrotik hastaları tedavi edici etkisi vardır.