Ahrufu Seba Nedir? İslamda Ahrufu Seba Kavramı
ACİLSERVİS
AHRÛF-İ SEB’A
Yedi harf. Terim olarak Ahruf-i Seb’a, Tefsir tarihinde birçok ihtilâfa sebep olmuş bir konudur: Kur’an-ı Kerim’in yedi harf üzerine nazil olduğu hususunda rivayet edilen bir hadîs-i şerifte Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurur: "Bu Kur’an yedi harf üzere nazil olmuştur. Öyleyse size kolay gelenini okuyun. " Bu konuda ufak tefek farklılıklarla pek çok hadis, hadis mecmualarında yer alır (Buhârî, Fadâilü’l-Kur’an, 27, Tevhid, 53, Bed’ül-Halk, 6, Mürteddin, 9, Husumat, 4; Müslim, Misâfirîn, 270; Ebu Davud, Vitr, 22; Tirmîzî, Kur’an, 9; Nesâi, İftitah, 37; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, V, 16,41, 114, 124, 127, 128, 132)
Hz. Peygamber (s.a.s.)’in hadisinde geçen yedi harften ne kastedildiği tam olarak bilinemediği için bu yedi rakamının değişik yedi şeye delâlet ettiği ifade edilmiş ve bunun tabiî sonucu olarak bilginler arasında görüş ayrılıkları meydana gelmiştir. Bazı âlimlere göre yedi harften kastedilen yedi şey şunlardır: Emir, Nehiy (yasak), Helâl, Haram, Muhkem, Müteşabih, Emsâl. Diğer bazılarına göre ise, yedi harften maksat, yedi kıraattir. İslâm bilginleri arasında yaygın olan görüşlerden biri olarak, Kur’an-ı Kerim’in yedi harf üzere nazil oluşundan maksat, onun yedi lehçe ve yedi lûgat üzere inişidir. Süfyan b. Uyeyne (v. 198/812), Abdullah İbn Vehb, (v. 197/812), Taberî (v. 310/922), Tahâvî (v. 321/933) ve diğer birçok ilim erbabına göre yedi harften maksat, yakın manada olan değişik lâfızlardır. Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm (ö. 223/837)’a göre yedi harften maksat, yedi Arap lûgatıdır. el-Kâdi İbnu’t Teymiyye ise, yedi harfin yedi kıraat olduğunu ifade eder.
Kur’an-ı Kerîm’in yedi harf üzere nazil olduğunu gösteren ve ufak tefek rivayet değişiklikleriyle bize ulaşan hadisi şeriflerin hepsi sahihtir. Hattâ Ebû Ubeyd el-Kasım b. Sellâm, bunların mütevatir olduklarına hükmeder. Prof. Dr. Muhammed Abdü’l-Azîm ez-Zerkânî, Menâhilu’l-İrfân fi Ulumi’lKur’an, Kahire 1362/1943, I, 139)
Ancak, bu yedi harfin neyi ifade ettiği hususunda âlimler arasında bir türlü ittifak hasıl olmamıştır. Merhum şehid, Prof. Dr. Subhi es-Salih bu konuda şunları kaydeder: "Bu yedi harften maksat -Allahu ‘alem- bu ümmet için kolaylık gösterilen yedi vecihtir. Okuyucu bu yedi vecihten hangisiyle Kur’an’ı okursa, isabet eder. Hz. Peygamber (s.a.s.)’ın "Cebrâil bir harf üzere bana okuttu. Ona müracaat ettim ve tekrar tekrar mürâcaatımı yeniledim, nihayet yedi harfe ulaştı." (Buhârî, Fedâilu’l Kur’an, V; Müslim, Müsafrin, 272; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 264, 299, 313) tarzındaki Hadis-i Şerifi bu hususu açıkça ifade eder gibidir. " (Dr. Subhi es-Salih, Mebâhis fi Ulûmi’l-Kur’an, Beyrut 1969, s. 108)
Abdülbaki TURAN
Cevap: Ahrûf-i Seb’a
Fetva Meclisi
Yedi harf Terim olarak Ahruf-i Seb’a, Tefsir tarihinde birçok ihtilâfa sebep olmuş bir konudur: Kur’an-ı Kerim’in yedi harf üzerine nazil olduğu hususunda rivayet edilen bir hadîs-i şerifte Hz Peygamber (sas) şöyle buyurur: "Bu Kur’an yedi harf üzere nazil olmuştur Öyleyse size kolay gelenini okuyun " Bu konuda ufak tefek farklılıklarla pek çok hadis, hadis mecmualarında yer alır (Buhârî, Fadâilü’l-Kur’an, 27, Tevhid, 53, Bed’ül-Halk, 6, Mürteddin, 9, Husumat, 4; Müslim, Misâfirîn, 270; Ebu Davud, Vitr, 22; Tirmîzî, Kur’an, 9; Nesâi, İftitah, 37; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, V, 16,41, 114, 124, 127, 128, 132)
Allah razı olsun hocam
Cevap: Ahrufu Seba Nedir? İslamda Ahrufu Seba Kavramı
Muhammed
YEDİ HARF (EL-AHRUFUS-SEBA) nedir hakkında kısaca bilgiler
Yedi harf, Kur’ân-ı Kerim’in kıraatıyla doğrudan ilgili bir meseledir. Bu konu, Kur’ân ilimleriyle meşgul olan âlimlerin üzerinde en çok durdukları bir konudur. Oldukça karmaşık olan bu mesele hakkında biz kısaca durup, özet bilgiler vermekle yetineceğiz.
Önce el-Ahrafu’s-seb’a terkibini açıklayalım:
el-Ahruf kelimesi, harf‘in çoğuludur. Harf: bir şeyin ucuna, sivri ve keskin yanına denir. Hecâ işaretlerinin her birine de bu isim verilmiştir.
Harf, kıraat mânasına da gelir. Meselâ İbn Mesud’un harfi demek, İbn Mesud’un kıraatı demektir.
es-Seb’a ise, 7 demektir. Ancak burada yedi den maksadın ne olduğu hususunda değişik görüşler ileri sürülmüştür: Bazıları, yedi den maksadın, bilinen 7 sayısı olmadığını; bunun çokluk, kolaylık ve genişlik mânasında kullanıldığını söylemişlerdir. Bazıları da, bunun hakiki mânasında kullanılmış olduğunu söylemişlerdir ki, âlimlerin çoğunluğunun görüşü budur. (1)
‘limlerin çoğu yedi harfi, yedi Arap lehçesi veya yedi vecih şeklinde anlamışlardır. (2)
Gökler ve yer yedi kattır. İmam Cafer es-Sadık da şöyle buyurmaktadır: İmandan insanlara yedi derece verilmiştir. Bir verilenden iki beklemeyin, iki verilenden üç beklemeyin… Yine, insanda yedi organ vardır; kalb, akıl, göz, kulak, dil, deri ve burun. İnsan yedi organı üzerine secde eder; iki el, iki ayak, iki diz ve alın-burun. Cehennem yedi derecedir; Cehennem, Leza, Hutame, Saîr, Sekar, Cahîm, Haviye. Cennetse sekiz katmandır. Şu kadar ki, merhum Elmalılı Hamdi Yazır’ın da açıkladığı gibi, kalb bütün organların başı durumundadır; nitekim bir hadis-i şerifte de, İnsanda bir et parçası vardır ki, o iyi olursa insan da iyi, o kötü olursa insan da kötü olur buyurulmuştur. Bu bakımdan, Kur’an’ın da 7, 70, 700… manâ katmanından oluşması, Kur’ân’ın yedi harf üzerine indiği hadisinin bir başka izahı olabilir. (3)
Çeşitli yollardan rivayet edilen sahih hadislerde Resûlullah (s.a.v.) in, Kur’ân’ın yedi harf üzere indiğini belirten ifadelerine şahit oluyoruz. Bu hadislerin en açık olanı, Buhârî ve Müslim tarafından rivayet edilen ve lafzı Buhârî’ye ait olan şu hadistir: Ömer b. Hattab (r.a) dedi ki: Resûlullah (s.a.v.) henüz hayatta iken Hîşam b. Hakim’in el- Furkan sûresini okuduğunu duydum. Kıraetine kulak verdim, baktım ki, Resûlullah (s.a.v.) in bana okutmadığı birçok harf üzere onu okuyor. Namazdayken neredeyse yakasına yapışacaktım. Ama selâm verinceye kadar onu bekledim. Sonra yakasına yapıştım ve: Bu sûreyi sana kim okuttu? Dedim. Rasûlüllah okuttu, deyince, yalan söylüyorsun. Allah’a yemin ederim ki, Rasûlüllah (s.a.v.) okuduğun sûreyi bana okuttu dedim ve onu sürükleyip Rasûlüllah (s.a.v.) e götürdüm, Ya Rasûlüllah, dedim. Ben bunun beni okutmadığın harfler üzere el-Furkan sûresini okuduğuna şahit oldum. Oysa siz bana el-Furkân sûresini okutmuştunuz. Rasûlüllah (s.a.v.) yakasını bırak ya Ömer dedikten sonra ona: Oku ya Hişam dedi. Hişam, daha önce kendisinden duyduğum şekilde okudu. Rasûlüllah (s.a.v.) Böyle indirilmiştir buyurduktan sonra şöyle buyurdu: Muhakkak ki bu Kur’ân yedi harf üzere indirilmiştir, kolayınıza gidenini okuyunuz, buyurdu. (Sahih-i Buhârî, 6/185 Taberi tefsirindek! rivayetle 1/10 Ahmed’in Müsned’inde 1/24 (Şökir baskısında 1/224, hadis no: 158) ve el-Burhandaki rivayet de buna yakın dır. 1/211.) (4)
ahrufu seba, yedi harf ne demektir, Harf ten maksat ne