Meleye bate Hayatı ve eserleri hakkında geniş bilgiler

Her şeyden önce malesef nasıl diğer alim ve bilginlerimiz hakkında yeterince bilgimiz yoksa, bu durum Melayê Batê için de geçerlidir. Sadece onların eserleri ve yaşamları hakkında değil, doğum ve ölüm tarihleri hakkında da çelişkili haberler var. Şu anda var olan bilgiler de bize oryantalistler tarafından ulaşmıştır. Hala orijinal nüshalar onların elindedir.

Alim, şair ve büyük bir yazar olan Melayê Batê, Hicri 820’de ( Miladi 1417 ) Hakkari’ye bağlı Bate de dünyaya geldi. Melayê Batê Ertuş aşiretindendir. Şiirlerinde çoğunlukla Batê mahlasını kullanmıştır. divanıyla yazmıştır. Mevlidinde Bate yi kullanmıştır. Melayê Batê, bazen Hüseyin veya Hasan ismiyle çağrılıyordu. İsmi Hasan ve Hüseyin, lakabı ise Ahmet olabilir. Tabi bunu Allah daha iyi bilir.

Melayê Batê klasik Kürt yazarlarındandır. Eserlerinde Kürtçe’yi çok iyi kullanmıştır. Her insan diyebilir ki O, Kürtçe’yi iyi kullananların başlıcalarındandır. Çalışmalarından anlaşılıyor ki o tahsili sırasında birçok medreseyi gezmiştir. Bir çok alim ve seydadan ders almıştır. Tahsilden sonra da Kürdistan’ın birçok bölgesini gezmiştir. Bu Onun güzel yazışından anlaşılıyor.

O hem çok büyük bir alim hem de usta bir şairdir. Mıks’de Mir Hesen Veli’nin medresesinde okuduğu sanılıyor. Çünkü halk arasında Melayê Batê ve Mir Hesen Veli birbirlerinin el kardeşleri olarak biliniyordu. Her yıl 2-3 ay beraber kalıyorlardı. Bu durum onların şiirlerinden anlaşılıyor. Ömrünün son yılında yine Mîr’e veda ederek eve dönüyor. Kış günü Köyünün yakınlarındaki Berçela Yayla sına ulaştığı zaman ortalık kar kıyamet oluyor. Yol kapanıyor ve bahara kadar mahsur kalıyor. Bir mağara da cesedini bulduklarında kucağında son anlarında kendi halini yazdığı şiirini buluyorlar. Bazı yerleri tahrif olmakla beraber okunacak yerleri de vardır.

Bazı tarih bilginlerine ve edebiyatçılarına göre 3 eseri vardır.

Divan, Zembîlfiroş Destanı ve Mevlidi’dir.

Zembîlfiroş Destan’ı Stockholm’de basılmıştır. Mevlidi ise zaten her yerde vardır. Fakat divanı görülmemiştir. Divanı’nın olduğunu da Aleksander Jaba tarafından ortaya çıkarılmıştır. Divanından sadece şiirler biliniyor. En ünlü eseri Mevlididir.

Mevlitte Allah’ın büyüklüğünden, nimetlerinden, peygamberin dünyaya gelişinden babasından-dedesinden bahsediyor. Mevlidi ilk defa 1905’te Mısır’da basılıyor. 1907 yılında da İstanbul’da basılıyor. Fakat burada yazarı Hesen Ertoşî olarak sunulmuş. Belirttiğimiz gibi kendisi Ertuş aşiretindendir. Allah’ın inayetiyle bu eser bize ulaşmış. Bu da medrese eğitimi sayesinde olmuştur.